Kỹ năng viết lách từ con số 0 đến nhà văn chuyên nghiệp

Viết lách không phải là tài năng bẩm sinh mà là kỹ năng có thể rèn luyện và phát triển theo thời gian. Sau 12 năm sáng tạo chữ nghĩa, tôi nhận ra rằng mọi nhà văn vĩ đại đều từng bắt đầu từ những dòng chữ lúng túng, những câu văn chưa trôi chảy.

Điều quan trọng nhất không phải là bạn viết hay đến đâu ngay từ đầu, mà là bạn có dám bắt đầu và kiên trì rèn luyện hay không. Kỹ năng viết lách cho người mới bắt đầu chính là nền móng vững chắc giúp bạn xây dựng không gian sáng tạo trong tương lai. Trong bài viết này, tôi sẽ chia sẻ những kinh nghiệm thực tế, phương pháp đã được kiểm chứng qua hàng nghìn học trò, cùng những bí quyết giúp bạn rút ngắn quãng đường trở thành người viết chuyên nghiệp. Đây không chỉ là lý thuyết khô khan, mà là những bài học từ thực chiến, từ những thành công và thất bại mà tôi và các đồng nghiệp đã trải qua.

Kỹ năng viết lách là gì và tại sao bạn cần nắm vững nó

Trước khi bắt đầu học bất kỳ kỹ năng nào, bạn cần hiểu rõ bản chất của nó và lý do tại sao nó quan trọng với cuộc sống của bạn. Nhiều người nhảy vào học viết lách mà không thực sự hiểu họ đang học gì, dẫn đến mất phương hướng và dễ bỏ cuộc giữa chừng.

Kỹ năng viết lách không đơn thuần là khả năng ghép các từ ngữ thành câu văn, mà là nghệ thuật truyền tải tư tưởng, cảm xúc và thông điệp một cách có sức ảnh hưởng. Trong thời đại mà mỗi người đều có thể là nhà sáng tạo nội dung, việc nắm vững kỹ năng viết lách trở thành lợi thế cạnh tranh lớn trong mọi lĩnh vực.

Phần này sẽ giúp bạn hiểu sâu về bản chất của kỹ năng viết lách, những lợi ích thiết thực mà nó mang lại, và loại bỏ những quan niệm sai lầm đang cản trở bạn tiến bộ.

Bản chất của kỹ năng viết lách trong thời đại số

Kỹ năng viết lách là khả năng sử dụng ngôn ngữ để truyền tải thông điệp, cảm xúc, ý tưởng một cách rõ ràng, hấp dẫn và thuyết phục đến người đọc. Đây không đơn thuần là việc sắp xếp các từ ngữ thành câu, mà là nghệ thuật kết nối tâm hồn người viết với tâm hồn người đọc thông qua ngôn từ.

Trong thời đại công nghệ 4.0, khi mỗi người đều có thể trở thành nhà sáng tạo nội dung, kỹ năng viết lách chuyên nghiệp càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Theo báo cáo của LinkedIn Learning năm 2023, viết lách nằm trong top 5 kỹ năng mềm được các nhà tuyển dụng tìm kiếm nhiều nhất. Điều này chứng minh rằng dù công nghệ có phát triển đến đâu, khả năng diễn đạt bằng văn bản vẫn là năng lực cốt lõi không thể thay thế.

Một người biết viết tốt có thể làm marketing, content creator, biên kịch, nhà báo, tác giả sách, copywriter hay thậm chí là doanh nhân thành công nhờ khả năng truyền thông hiệu quả.

Kỹ năng viết lách không phải là thứ bạn học xong trong một ngày hay một tuần. Đây là quá trình tích lũy liên tục qua việc đọc, viết, suy ngẫm và điều chỉnh. Tôi thường ví von rằng viết lách giống như học một môn võ thuật: bạn cần hiểu lý thuyết cơ bản, luyện tập từng động tác đơn giản, rồi từ đó phát triển thành những tuyệt chiêu của riêng mình.

Mỗi thể loại văn bản lại có những yêu cầu riêng biệt về cấu trúc, giọng điệu, phong cách. Viết blog khác với viết báo, viết quảng cáo khác với viết tiểu thuyết, viết email công sở khác với viết status mạng xã hội. Nhưng tất cả đều có chung một nền tảng: khả năng tư duy logic, vốn từ vựng phong phú, hiểu tâm lý người đọc và kỹ năng tổ chức ý tưởng mạch lạc. Khi bạn nắm vững những nguyên tắc căn bản, bạn có thể linh hoạt ứng dụng vào bất kỳ hoàn cảnh nào, từ viết báo cáo công việc đến sáng tác văn học nghệ thuật.

Nhiều người mới bắt đầu thường có quan niệm sai lầm rằng viết lách là tài năng bẩm sinh, chỉ dành cho những người có khiếu văn chương. Thực tế, theo nghiên cứu của Đại học Harvard về phát triển kỹ năng, 80% khả năng viết lách đến từ việc học hỏi và rèn luyện có phương pháp, chỉ 20% mới liên quan đến yếu tố thiên phú.

Điều này có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể trở thành người viết giỏi nếu họ sẵn sàng đầu tư thời gian và nỗ lực đúng hướng. Tôi từng có học trò là kỹ sư công nghệ, ban đầu viết báo cáo còn lủng củng, nhưng sau 6 tháng rèn luyện đều đặn, giờ đây cô ấy đã xuất bản được cuốn sách về công nghệ với hơn 10.000 bản in. Chìa khóa nằm ở việc bạn có dám bước ra khỏi vùng an toàn, chấp nhận những dòng chữ đầu tiên chưa hoàn hảo, và kiên trì cải thiện từng ngày hay không.

Lợi ích thiết thực khi thành thạo kỹ năng viết lách

Viết lách cho người mới bắt đầu mang lại những lợi ích vượt xa sự tưởng tượng của nhiều người. Đầu tiên, đây là công cụ giúp bạn tư duy rõ ràng hơn. Khi buộc phải chuyển những suy nghĩ mơ hồ thành văn bản cụ thể, não bộ sẽ tự động tổ chức thông tin một cách logic và mạch lạc hơn.

Nghiên cứu của Đại học Stanford chỉ ra rằng học sinh được rèn luyện viết đều đặn có khả năng phân tích và giải quyết vấn đề tốt hơn 45% so với nhóm không được luyện viết. Trong công việc, một email viết rõ ràng có thể giúp bạn tiết kiệm hàng giờ họp hành giải thích. Một bài thuyết trình được chuẩn bị kỹ lưỡng có thể thuyết phục sếp duyệt dự án triệu đô. Một bản hồ sơ xin việc ấn tượng có thể mở ra cánh cửa cơ hội nghề nghiệp mà bạn mơ ước. Đây chính là sức mạnh thực tế mà kỹ năng viết lách mang lại trong cuộc sống hàng ngày.

Thứ hai, viết lách giúp bạn xây dựng thương hiệu cá nhân mạnh mẽ trong thời đại số. Mỗi bài viết bạn chia sẻ trên mạng xã hội, mỗi bài blog bạn đăng tải, mỗi bình luận bạn để lại đều là những mảnh ghép tạo nên hình ảnh của bạn trong mắt người khác.

Theo thống kê của Content Marketing Institute năm 2024, 72% người tiêu dùng tin tưởng vào thương hiệu có nội dung chất lượng cao. Nếu bạn là freelancer, một blog cá nhân với những bài viết chuyên sâu có thể thu hút khách hàng tiềm năng tốt hơn bất kỳ quảng cáo nào. Nếu bạn là chuyên gia trong lĩnh vực nào đó, những bài phân tích sắc bén sẽ giúp bạn được công nhận là người am hiểu, từ đó mở ra cơ hội diễn giả, cố vấn hay hợp tác. Tôi có một học trò làm ngành tài chính, sau khi viết đều đặn về đầu tư trên LinkedIn, chị đã nhận được lời mời làm chuyên gia tư vấn cho hai công ty lớn chỉ sau 8 tháng.

Thứ ba, và có lẽ là quan trọng nhất, viết lách là liệu pháp chữa lành tâm hồn. Trong suốt 12 năm nghề, tôi đã chứng kiến vô số trường hợp mọi người tìm được bình yên, vượt qua khủng hoảng, và khám phá chính mình thông qua việc viết lách.

Nghiên cứu của Đại học Texas chỉ ra rằng viết nhật ký đều đặn giúp giảm 28% triệu chứng trầm cảm và lo âu. Khi bạn đổ những cảm xúc, suy nghĩ lên giấy, bạn đang tạo khoảng cách để nhìn nhận vấn đề khách quan hơn. Bạn đang chuyển hóa nỗi đau thành nghệ thuật, biến trải nghiệm thành bài học. Nhiều tác giả nổi tiếng như Haruki Murakami, Paulo Coelho đều từng chia sẻ rằng họ viết không chỉ để truyền tải thông điệp, mà còn để hiểu chính mình sâu sắc hơn.

Đây là lý do tại sao học viết lách cho người mới bắt đầu không chỉ là học một kỹ năng nghề nghiệp, mà còn là hành trình khám phá và phát triển bản thân toàn diện.

Những quan niệm sai lầm cần loại bỏ ngay

Quan niệm sai lầm đầu tiên và phổ biến nhất là nghĩ rằng muốn viết hay phải có ngôn từ hoa mỹ, từ ngữ văn vẻ. Nhiều người mới bắt đầu cố gắng sử dụng những từ ngữ khó, câu văn phức tạp để tạo ấn tượng, nhưng kết quả thường là văn bản khó hiểu, rối rắm và mất đi sự tự nhiên.

Hemingway, một trong những nhà văn vĩ đại nhất thế kỷ 20, nổi tiếng với phong cách viết ngắn gọn, súc tích, sử dụng từ ngữ đơn giản nhưng đầy sức mạnh. Ông từng nói: Viết hay không phải là viết phức tạp, mà là viết đúng, viết chân thành. Độc giả hiện đại, đặc biệt là trong thời đại thông tin quá tải, đánh giá cao những nội dung dễ hiểu, đi thẳng vào vấn đề mà không lan man.

Một bài viết tốt là bài viết mà học sinh lớp 9 có thể hiểu được ý chính, nhưng giáo sư đại học vẫn thấy giá trị trong đó. Đó chính là nghệ thuật của sự đơn giản, một trong những cách viết lách cho người mới bắt đầu hiệu quả nhất.

Quan niệm sai lầm thứ hai là tin rằng cần có cảm hứng mới viết được. Đây là cái bẫy khiến vô số người mãi không bắt đầu hoặc viết được vài ba bài rồi bỏ cuộc. Sự thật là, các nhà văn chuyên nghiệp không ngồi đợi cảm hứng đến, họ tạo ra thói quen viết đều đặn bất kể cảm giác thế nào.

Stephen King, tác giả bán chạy với hơn 350 triệu bản sách trên toàn cầu, viết 2000 từ mỗi ngày kể cả khi bận rộn hay không có hứng. Maya Angelou thuê phòng khách sạn đơn sơ mỗi sáng để tập trung viết trong im lặng. Họ hiểu rằng kỷ luật quan trọng hơn cảm hứng. Khi bạn xây dựng thói quen viết hàng ngày, dù chỉ 15 – 30 phút, não bộ sẽ tự động chuyển vào chế độ sáng tạo dễ dàng hơn.

Những ngày không có cảm hứng, bạn vẫn viết, và thường là những dòng chữ bắt buộc đó lại mang đến bất ngờ thú vị. Tôi có những bài viết được yêu thích nhất lại được sinh ra trong những ngày tôi cảm thấy chán nản và chỉ viết vì trách nhiệm.

Quan niệm sai lầm thứ ba là nghĩ rằng viết nhanh là viết giỏi. Trong thời đại mạng xã hội, khi mọi người đua nhau đăng nội dung liên tục, nhiều người tin rằng sản xuất nhiều, đăng dày là con đường thành công.

Nhưng thực tế, một bài viết chất lượng được đầu tư công sức, suy nghĩ kỹ lưỡng sẽ mang lại giá trị lâu dài hơn mười bài viết nhanh nhưng hời hợt. Gary Vaynerchuk, một trong những chuyên gia marketing nội dung hàng đầu thế giới, khuyên rằng nên tập trung vào document, not create, nghĩa là ghi lại những trải nghiệm thực tế thay vì cố gắng tạo ra nội dung ảo.

Kỹ năng viết lách cho người mới bắt đầu nên hướng đến việc viết chậm, viết sâu, viết chân thành trước khi nghĩ đến việc viết nhanh. Một bài viết tốt có thể được chia sẻ hàng ngàn lần, tồn tại nhiều năm và mang lại cơ hội không ngờ. Còn một bài viết nhanh, nông cạn sẽ chìm vào biển thông tin chỉ sau vài giờ và không để lại dấu ấn gì.

Nền tảng cơ bản mọi người viết cần xây dựng

Trước khi bắt tay vào viết bất kỳ văn bản nào, bạn cần có một nền móng vững chắc về các kỹ năng cơ bản. Giống như một ngôi nhà cần móng vững mới đứng lâu, kỹ năng viết lách cũng đòi hỏi những nền tảng thiết yếu để phát triển bền vững.

Nhiều người mắc sai lầm khi muốn chạy trước khi biết đi, cố gắng viết những bài phức tạp khi chưa nắm vững những nguyên tắc căn bản nhất. Kết quả là họ nhanh chóng nản lòng và bỏ cuộc.

Trong phần này, tôi sẽ chia sẻ ba trụ cột quan trọng nhất mà mọi người học viết lách cho người mới bắt đầu cần xây dựng: vốn từ vựng và ngữ pháp vững chắc, tư duy logic và khả năng tổ chức ý tưởng, cùng với sự hiểu biết sâu sắc về đối tượng người đọc và mục đích viết.

Ba yếu tố này tạo thành tam giác vàng của kỹ năng viết lách, thiếu một trong ba sẽ khiến văn bản của bạn mất cân bằng và kém hiệu quả.

Rèn luyện vốn từ vựng và ngữ pháp vững chắc

Vốn từ vựng phong phú là viên gạch đầu tiên trong ngôi nhà kỹ năng viết lách. Không cần biết hết từ điển, nhưng bạn cần có đủ từ vựng để diễn đạt chính xác sắc thái cảm xúc, ý nghĩa mà mình muốn truyền tải.

Theo nghiên cứu của Viện Ngôn ngữ học Việt Nam, một người trưởng thành bình thường sử dụng khoảng 5.000 – 7.000 từ trong giao tiếp hàng ngày, nhưng một nhà văn chuyên nghiệp thường có vốn từ vựng chủ động lên đến 15.000 – 20.000 từ. Sự khác biệt này tạo ra khả năng linh hoạt trong việc chọn từ ngữ phù hợp với từng ngữ cảnh, tránh lặp từ và làm phong phú nội dung.

Cách tốt nhất để mở rộng vốn từ là đọc sách đa dạng thể loại, từ văn học, khoa học, lịch sử đến kinh tế, xã hội. Mỗi lĩnh vực có bộ từ vựng chuyên ngành riêng, và khi bạn tiếp xúc nhiều, não bộ sẽ tự động lưu trữ và gợi nhớ khi cần. Tôi khuyên học trò của mình nên ghi chép những từ mới gặp trong sổ tay, tìm hiểu nghĩa, ngữ cảnh sử dụng và thử áp dụng vào câu văn của chính mình trong vòng 24 giờ để ghi nhớ lâu dài.

Ngữ pháp là bộ khung giúp bạn xây dựng câu văn chính xác, rõ ràng và logic. Nhiều người cho rằng ngữ pháp là quy tắc cứng nhắc, nhàm chán, nhưng thực chất đây là công cụ giúp người đọc hiểu đúng ý bạn muốn truyền đạt. Một dấu phẩy đặt sai vị trí có thể thay đổi hoàn toàn nghĩa câu. Ví dụ: Ăn cơm không, ở nhà khác hoàn toàn với Ăn cơm không ở nhà. Cái đầu là mời ăn cơm và ở lại, cái sau là hỏi ăn ở đâu. Để nắm vững ngữ pháp tiếng Việt, bạn cần hiểu về cấu trúc câu cơ bản (chủ ngữ, vị ngữ, bổ ngữ), cách sử dụng dấu câu chính xác, và nguyên tắc kết nối các ý trong đoạn văn.

Tôi khuyên các bạn học viết lách cho người mới bắt đầu nên đọc lại sách giáo khoa ngữ văn cấp 2, cấp 3 để củng cố nền tảng, sau đó nghiên cứu thêm các sách hướng dẫn viết chuyên sâu như Nghệ thuật viết của Hồ Anh Thái hay Kỹ năng viết và lập luận của Hà Minh Đức. Điều quan trọng là phải thực hành liên tục, viết nhiều để phát hiện và sửa lỗi của chính mình.

Song song với việc học lý thuyết, bạn cần phát triển khả năng nhạy cảm với ngôn ngữ. Đây là kỹ năng giúp bạn cảm nhận được sự khác biệt tinh tế giữa đẹp và xinh, giữa buồn và u sầu, giữa nhanh và vội vã. Mỗi từ mang một sắc thái cảm xúc riêng, và việc chọn đúng từ sẽ làm văn bản của bạn sống động, chạm đến cảm xúc người đọc.

Để rèn luyện điều này, hãy thử viết lại cùng một ý tưởng bằng nhiều cách diễn đạt khác nhau, so sánh xem cách nào hay hơn và tại sao. Ví dụ, thay vì viết Cô ấy rất đẹp, bạn có thể viết Nét đẹp của cô ấy khiến người ta khó rời mắt, hoặc Cô ấy đẹp theo kiểu thanh thoát, mơ màng của những cô gái miền Tây. Mỗi cách diễn đạt tạo ra hình ảnh và cảm giác khác nhau trong tâm trí người đọc. Bạn càng thực hành nhiều, khả năng chọn từ chính xác và tạo ấn tượng càng nâng cao. Đây chính là cách viết lách cho người mới bắt đầu tiến gần hơn đến ngưỡng chuyên nghiệp.

Phát triển tư duy logic và khả năng tổ chức ý tưởng

Một bài viết hay không chỉ đơn thuần là tập hợp những câu văn đẹp, mà là một chuỗi ý tưởng được sắp xếp logic, dẫn dắt người đọc từ điểm A đến điểm B một cách tự nhiên và thuyết phục. Tư duy logic giúp bạn xác định rõ mục đích viết, đối tượng người đọc, và xây dựng luận điểm mạch lạc. Trước khi viết bất kỳ văn bản nào, hãy tự hỏi ba câu hỏi: Tôi muốn nói gì? Tôi muốn người đọc hiểu gì? Tôi muốn họ hành động gì sau khi đọc?

Câu trả lời cho ba câu hỏi này sẽ là kim chỉ nam giúp bạn không bị lạc hướng trong quá trình viết. Ví dụ, nếu bạn viết bài hướng dẫn nấu món canh chua, mục đích là giúp người đọc nấu được món ăn ngon, vậy bạn cần liệt kê nguyên liệu cụ thể, các bước thực hiện rõ ràng, và những mẹo nhỏ để món ăn đạt hương vị tốt nhất. Nếu bạn viết bài về ô nhiễm môi trường, mục đích là nâng cao nhận thức và kêu gọi hành động, vậy bạn cần trình bày thực trạng, nguyên nhân, hậu quả và giải pháp theo trình tự hợp lý.

Kỹ năng tổ chức ý tưởng có thể được rèn luyện thông qua việc lập dàn ý trước khi viết. Dàn ý giống như bản đồ đường đi, giúp bạn biết mình đang ở đâu và sẽ đi đâu tiếp theo. Một dàn ý cơ bản gồm ba phần: mở bài (giới thiệu chủ đề, thu hút sự chú ý), thân bài (phát triển ý tưởng chính qua các luận điểm, dẫn chứng, ví dụ), kết bài (tóm tắt, đưa ra kết luận hoặc lời kêu gọi hành động).

Trong phần thân bài, mỗi đoạn văn nên tập trung vào một ý chính, và các đoạn văn cần liên kết với nhau bằng câu chuyển tiếp hoặc liên từ như bên cạnh đó, hơn nữa, tuy nhiên, do đó. Khi tôi dạy học trò cách viết lách cho người mới bắt đầu, tôi thường yêu cầu họ viết dàn ý chi tiết trước, sau đó mới phát triển thành bài viết hoàn chỉnh.

Nhiều người ban đầu cảm thấy việc này tốn thời gian, nhưng thực tế nó giúp tiết kiệm thời gian và công sức sửa chữa sau này rất nhiều. Một dàn ý tốt còn giúp bạn tránh được tình trạng viết lan man, lạc đề hoặc lặp ý.

Để tư duy logic trở nên tự nhiên, bạn cần luyện tập thường xuyên thông qua việc phân tích cấu trúc các bài viết hay. Hãy chọn một bài báo, bài luận hoặc bài blog mà bạn thấy ấn tượng, sau đó phân tích xem tác giả đã tổ chức ý tưởng như thế nào. Họ mở đầu bằng cách nào để thu hút người đọc?

Họ sắp xếp các luận điểm theo trình tự nào và tại sao? Họ sử dụng dẫn chứng, số liệu, ví dụ như thế nào để làm rõ quan điểm? Họ kết thúc bài viết ra sao để tạo ấn tượng sâu sắc? Qua việc phân tích nhiều bài viết khác nhau, bạn sẽ dần nhận ra các mô hình tổ chức nội dung hiệu quả và có thể áp dụng vào bài viết của mình. Tôi thường khuyên học trò nên phân tích ít nhất 20 – 30 bài viết trong lĩnh vực mình quan tâm trước khi tự tin viết một bài dài. Đây là khoản đầu tư thời gian xứng đáng, bởi nó giúp bạn rút ngắn đáng kể quá trình học hỏi và tránh những sai lầm cơ bản mà nhiều người mắc phải.

Hiểu rõ đối tượng người đọc và mục đích viết

Kỹ năng viết lách quan trọng nhất mà ít người chú ý đến chính là khả năng đặt mình vào vị trí người đọc. Bạn viết không phải để thỏa mãn bản thân, mà để truyền tải thông điệp đến ai đó. Do đó, hiểu người đọc của bạn là ai, họ quan tâm đến gì, họ có kiến thức nền như thế nào là điều tiên quyết.

Một bài viết về công nghệ blockchain dành cho các chuyên gia sẽ hoàn toàn khác với bài viết về cùng chủ đề nhưng dành cho người mới tìm hiểu. Bài đầu có thể sử dụng thuật ngữ chuyên môn, đi sâu vào chi tiết kỹ thuật, trong khi bài sau cần giải thích bằng ngôn ngữ đơn giản, sử dụng ví dụ đời thường để người đọc dễ hình dung.

Trước khi viết, hãy vẽ chân dung người đọc của bạn: họ bao nhiêu tuổi, làm nghề gì, có trình độ học vấn ra sao, họ đang gặp vấn đề gì mà bài viết của bạn có thể giải quyết. Càng hiểu rõ người đọc, bạn càng viết đúng giọng điệu, chọn đúng ví dụ, và truyền tải thông điệp hiệu quả hơn.

Mục đích viết quyết định phong cách và cấu trúc bài viết. Nếu mục đích là cung cấp thông tin, bạn cần tập trung vào sự rõ ràng, chính xác và đầy đủ. Nếu mục đích là thuyết phục người đọc thay đổi quan điểm, bạn cần xây dựng luận điểm vững chắc, sử dụng dẫn chứng thuyết phục và kêu gọi hành động rõ ràng.

Nếu mục đích là giải trí, bạn cần tạo ra những tình huống hài hước, bất ngờ hoặc cảm động. Nếu mục đích là truyền cảm hứng, bạn cần chia sẻ câu chuyện chân thực, đưa ra thông điệp tích cực và khơi dậy động lực trong người đọc. Theo nghiên cứu của Nielsen Norman Group về hành vi đọc trực tuyến, người dùng internet thường đọc lướt (scan) hơn là đọc từng từ, do đó nếu bạn viết cho nền tảng số, cần sử dụng tiêu đề phụ rõ ràng, đoạn văn ngắn, danh sách có đánh số hoặc dấu đầu dòng để người đọc dễ dàng nắm bắt thông tin.

Ngược lại, nếu viết sách hoặc bài luận học thuật, bạn có thể phát triển ý tưởng sâu hơn với đoạn văn dài và lập luận phức tạp hơn.

Một sai lầm phổ biến của người mới học viết lách cho người mới bắt đầu là viết những gì họ muốn nói thay vì những gì người đọc cần nghe. Họ giả định rằng người đọc có cùng kiến thức nền, cùng quan tâm và cùng góc nhìn với mình, dẫn đến văn bản khó hiểu hoặc không liên quan đến nhu cầu thực tế.

Để khắc phục điều này, hãy thử đọc lại bài viết của bạn với tư cách là người xa lạ hoàn toàn với chủ đề. Liệu họ có hiểu được những gì bạn viết không? Có điểm nào gây khó hiểu hay nhàm chán không? Còn tốt hơn, hãy nhờ người khác đọc và góp ý trung thực. Tôi luôn yêu cầu học trò của mình tìm ít nhất ba người thuộc nhóm đối tượng mục tiêu để đọc thử bài viết trước khi công bố rộng rãi.

Những phản hồi từ độc giả thật là kho báu quý giá giúp bạn điều chỉnh nội dung, cải thiện cách diễn đạt và làm cho bài viết thực sự hữu ích. Đây chính là cách các nhà văn chuyên nghiệp làm việc, và bạn hoàn toàn có thể áp dụng ngay từ bây giờ dù mới bắt đầu.

Phương pháp thực hành kỹ năng viết lách hiệu quả

Học lý thuyết quan trọng, nhưng thực hành mới là chìa khóa giúp bạn thực sự tiến bộ trong viết lách. Bạn có thể đọc hàng trăm cuốn sách về cách viết, nhưng nếu không cầm bút lên và viết, bạn sẽ không bao giờ trở thành người viết giỏi.

Đây giống như học bơi – bạn không thể học bơi chỉ bằng cách đọc sách về bơi lội, bạn phải xuống nước và thực hành. Trong phần này, tôi sẽ chia sẻ những phương pháp thực hành đã được kiểm chứng qua hàng nghìn học trò của tôi, giúp bạn rèn luyện kỹ năng viết lách một cách có hệ thống và hiệu quả.

Từ việc xây dựng thói quen viết đều đặn mỗi ngày, đọc nhiều và đọc đúng cách để học hỏi, đến việc nhận phản hồi và chỉnh sửa không ngừng – đây là những bước đi thiết yếu trên con đường từ người mới bắt đầu đến nhà văn chuyên nghiệp. Hãy nhớ rằng, không có con đường tắt trong việc học cách viết lách cho người mới bắt đầu, chỉ có con đường đúng đắn và kiên trì.

Xây dựng thói quen viết đều đặn mỗi ngày

Thói quen viết hàng ngày là chìa khóa vàng giúp bạn tiến bộ nhanh chóng trong hành trình rèn luyện kỹ năng viết lách cho người mới bắt đầu. Não bộ con người hoạt động theo nguyên tắc lặp đi lặp lại: khi bạn làm một việc thường xuyên, nó sẽ tạo thành con đường thần kinh mới và ngày càng trở nên tự động hơn. Các nghiên cứu về thần kinh học cho thấy cần khoảng 66 ngày để một hành động trở thành thói quen tự nhiên.

Điều này có nghĩa là nếu bạn viết đều đặn trong hai tháng, việc ngồi vào bàn và viết sẽ không còn là điều khó khăn hay đòi hỏi nhiều động lực nữa. Bạn không cần viết nhiều mỗi ngày, thậm chí chỉ 15 – 20 phút cũng đủ, miễn là bạn kiên trì. James Clear, tác giả cuốn sách bán chạy Atomic Habits, khuyên rằng nên bắt đầu với mục tiêu nhỏ đến mức không thể thất bại, chẳng hạn chỉ viết 50 từ mỗi ngày. Khi thói quen đã hình thành, bạn tự nhiên sẽ muốn viết nhiều hơn.

Để xây dựng thói quen viết bền vững, bạn cần tạo ra môi trường thuận lợi và loại bỏ rào cản. Đầu tiên, chọn một thời điểm cố định trong ngày để viết, tốt nhất là vào buổi sáng khi đầu óc còn tỉnh táo và ít bị phân tâm. Nhiều nhà văn nổi tiếng như Haruki Murakami, Ernest Hemingway đều có thói quen viết vào lúc 5 – 6 giờ sáng.

Tuy nhiên, nếu bạn là người làm việc ban đêm hiệu quả hơn, hãy chọn thời điểm đó. Quan trọng là sự nhất quán, không phải thời gian cụ thể.

Thứ hai, chuẩn bị sẵn không gian viết yên tĩnh, gọn gàng và đủ sáng. Tắt thông báo điện thoại, đóng các tab trình duyệt không liên quan, chỉ để lại công cụ viết và tài liệu tham khảo cần thiết.

Thứ ba, chuẩn bị sẵn chủ đề viết từ trước để không mất thời gian suy nghĩ khi đến giờ viết. Bạn có thể tạo một danh sách ý tưởng trong sổ tay hoặc file ghi chú, bất cứ khi nào có ý tưởng hay, ghi ngay lại để dùng cho các buổi viết sau. Cách viết lách cho người mới bắt đầu thông minh là loại bỏ mọi lý do để trì hoãn.

Một kỹ thuật hiệu quả mà tôi áp dụng và dạy cho học trò là viết tự do (freewriting). Đây là phương pháp viết liên tục trong 10 – 15 phút mà không dừng lại để suy nghĩ, không sửa lỗi, không xóa bỏ, cứ để bút chạy theo suy nghĩ. Mục đích của viết tự do không phải là tạo ra văn bản hoàn hảo, mà là giải phóng dòng chảy suy nghĩ, vượt qua hội chứng trang giấy trắng và khám phá những ý tưởng tiềm ẩn trong tâm trí.

Natalie Goldberg, tác giả cuốn Writing Down the Bones, gọi đây là cách viết từ bên trong ra thay vì viết từ bên ngoài vào. Trong 12 năm dạy nghề, tôi đã thấy phương pháp này giúp hàng trăm học trò vượt qua nỗi sợ trang giấy trắng và tìm ra giọng văn tự nhiên của chính mình. Ban đầu, những gì bạn viết có thể rời rạc, vô nghĩa, nhưng dần dần bạn sẽ nhận ra những mẫu tư duy, chủ đề yêu thích và cách diễn đạt độc đáo của riêng mình. Từ những đoạn viết tự do này, bạn có thể chọn lọc những phần hay để phát triển thành bài viết hoàn chỉnh.

Đọc nhiều và đọc đúng cách để học hỏi

Không có nhà văn giỏi nào không phải là độc giả tham lam. Stephen King trong cuốn On Writing chia sẻ rằng ông đọc khoảng 70 – 80 cuốn sách mỗi năm, và điều đó không thay đổi ngay cả khi ông đã trở thành tác giả bán chạy nhất.

Việc đọc nhiều giúp bạn tiếp xúc với đa dạng phong cách viết, mở rộng vốn hiểu biết, và tiềm thức học được cách tổ chức ý tưởng, xây dựng câu chuyện, sử dụng ngôn ngữ. Tuy nhiên, đọc để học viết lách cho người mới bắt đầu khác với đọc để giải trí. Bạn cần đọc một cách có ý thức, chủ động phân tích các yếu tố làm nên một văn bản hay.

Khi đọc một đoạn văn khiến bạn xúc động, hãy dừng lại và tự hỏi: Tại sao đoạn này lại chạm đến cảm xúc tôi? Tác giả đã sử dụng từ ngữ, hình ảnh hay kỹ thuật gì? Khi gặp một câu văn đẹp, hãy đọc to lên nhiều lần để cảm nhận nhịp điệu, âm hưởng của nó. Khi thấy cấu trúc bài viết hiệu quả, hãy vẽ sơ đồ dàn ý để hiểu tác giả đã tổ chức nội dung như thế nào.

Đọc đa dạng thể loại là điều cực kỳ quan trọng mà nhiều người bỏ qua. Nếu bạn chỉ đọc tiểu thuyết, bạn sẽ khó phát triển kỹ năng viết phi hư cấu. Nếu chỉ đọc sách học thuật, bạn sẽ thiếu khả năng kể chuyện hấp dẫn. Nếu chỉ đọc blog ngắn, bạn sẽ không quen với việc phát triển luận điểm dài và phức tạp.

Tôi khuyên bạn nên dành thời gian đọc ít nhất ba nhóm nội dung khác nhau: văn học kinh điển (để học cách sử dụng ngôn ngữ tinh tế và xây dựng nhân vật, tình huống), sách phi hư cấu chất lượng cao (để học cách trình bày thông tin, lập luận thuyết phục), và các bài viết đương đại trên báo, tạp chí, blog uy tín (để cập nhật phong cách viết hiện đại, hiểu xu hướng nội dung).

Theo khảo sát của Hiệp hội Nhà văn Mỹ năm 2023, các tác giả thành công trung bình đọc 50 – 100 cuốn sách mỗi năm thuộc nhiều thể loại khác nhau. Con số này có vẻ cao, nhưng nếu bạn đọc 20 trang mỗi ngày, bạn sẽ hoàn thành khoảng 30 cuốn sách một năm, đủ để tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong kỹ năng viết lách của bạn.

Một phương pháp học hỏi hiệu quả là sao chép (copying) các đoạn văn hay. Đây không phải là đạo văn, mà là bài tập giúp bạn cảm nhận cách các nhà văn tài ba xây dựng câu văn, chọn từ ngữ, tạo nhịp điệu. Benjamin Franklin, một trong những nhà văn và chính khách lỗi lạc của Mỹ, đã rèn luyện kỹ năng viết bằng cách đọc các bài luận hay, sau đó viết lại theo cách hiểu của mình, rồi so sánh với bản gốc để tìm ra điểm cần cải thiện.

Hunter S. Thompson, nhà báo và tác giả nổi tiếng, từng gõ lại toàn bộ tiểu thuyết The Great Gatsby và A Farewell to Arms để hiểu cách Fitzgerald và Hemingway xây dựng câu chuyện. Bạn có thể làm tương tự: chọn một đoạn văn hoặc bài viết bạn ngưỡng mộ, viết tay hoặc gõ lại từng từ một, chú ý đến cách tác giả sử dụng dấu câu, chuyển đoạn, kết nối ý. Qua việc sống trong văn bản của người khác, bạn sẽ ngấm vào tiềm thức những kỹ thuật viết hay và tự nhiên áp dụng vào bài viết của mình. Đây là bài tập mà tôi bắt buộc học trò thực hiện ít nhất mỗi tuần một lần, và kết quả luôn vượt ngoài mong đợi.

Nhận phản hồi và chỉnh sửa không ngừng

Viết xong không có nghĩa là hoàn thành. Sự thật là, bản thảo đầu tiên của mọi nhà văn, dù tài ba đến đâu, đều tồi tệ. Hemingway nói: Bản thảo đầu tiên của bất cứ thứ gì đều là rác. Điều làm nên sự khác biệt giữa văn bản tầm thường và văn bản xuất sắc chính là quá trình chỉnh sửa (editing).

Đây là giai đoạn bạn cắt bỏ phần thừa, làm rõ phần mơ hồ, sắp xếp lại cấu trúc, chọn từ ngữ chính xác hơn, và đánh bóng từng câu văn cho đến khi nó tỏa sáng. Theo thống kê, các nhà văn chuyên nghiệp dành 50 – 70% thời gian cho việc chỉnh sửa, chỉ 30 – 50% cho việc viết bản thảo đầu tiên. Điều này cho thấy tầm quan trọng của khâu sau viết. Tôi thường dạy học trò rằng kỹ năng viết lách thực sự được thể hiện qua khả năng tự phê bình và cải thiện văn bản của chính mình. Một nhà văn giỏi biết cách nhìn nhận tác phẩm với con mắt khách quan như một độc giả lạ, tìm ra điểm yếu và sửa chữa không thương tiếc.

Để chỉnh sửa hiệu quả, bạn cần tạo khoảng cách với bài viết. Sau khi viết xong, hãy để yên ít nhất một ngày, tốt hơn là 2 – 3 ngày trước khi quay lại đọc. Trong thời gian này, não bộ sẽ quên đi những gì bạn định viết và chỉ thấy những gì thực sự có trên trang giấy.

Đây là lúc bạn nhận ra những câu văn rối, những ý tưởng không rõ ràng, những chỗ lặp từ hay những đoạn văn lan man. Đọc to bài viết lên là một kỹ thuật cực kỳ hữu ích mà ít người biết. Khi đọc to, bạn sẽ nghe thấy những chỗ câu văn vấp váp, không trôi chảy, những từ bị lặp lại khó chịu, và nhịp điệu tổng thể của bài viết. Nhiều nhà văn chuyên nghiệp, kể cả tôi, đều sử dụng phương pháp này để đánh bóng bài viết trước khi xuất bản. Ngoài ra, in bài viết ra giấy để đọc thay vì đọc trên màn hình cũng giúp bạn phát hiện lỗi tốt hơn, vì mắt và não bộ xử lý thông tin khác nhau trên hai phương tiện này.

Nhận phản hồi từ người khác là bước không thể thiếu trong quá trình hoàn thiện kỹ năng viết lách cho người mới bắt đầu. Bạn có thể tham gia các nhóm viết lách trực tuyến hoặc ngoại tuyến, nơi các thành viên đọc và góp ý cho nhau.

Bạn có thể nhờ bạn bè, đồng nghiệp đọc và cho ý kiến trung thực. Quan trọng là bạn phải mở lòng đón nhận phản hồi, ngay cả khi nó không tích cực. Không phải mọi ý kiến đều đúng, nhưng nếu nhiều người cùng chỉ ra một vấn đề, có lẽ đó là điều bạn cần khắc phục. Khi nhận phản hồi, đừng vội biện minh hay phòng thủ, hãy lắng nghe, ghi chép, rồi suy ngẫm sau.

Một số ý kiến bạn sẽ đồng ý và áp dụng ngay, một số bạn sẽ cần thời gian để hiểu, và một số bạn có thể không áp dụng vì không phù hợp với quan điểm sáng tạo của bạn. Tất cả đều ổn. Điều quan trọng là bạn đang học cách nhìn tác phẩm từ nhiều góc độ khác nhau, và đó là cách tốt nhất để phát triển tầm nhìn nghệ thuật của riêng mình.

Các bài tập thực hành cụ thể cho người mới bắt đầu

Lý thuyết cần được chuyển hóa thành hành động cụ thể thông qua các bài tập thực hành. Nhiều người sau khi đọc về kỹ năng viết lách vẫn cảm thấy lúng túng không biết bắt đầu từ đâu. Phần này sẽ cung cấp cho bạn những bài tập cụ thể, dễ làm nhưng cực kỳ hiệu quả để rèn luyện từng khía cạnh của kỹ năng viết.

Mỗi bài tập được thiết kế với mục đích rõ ràng, hướng dẫn chi tiết và có thể thực hiện ngay lập tức mà không cần thiết bị hay tài liệu phức tạp. Từ bài tập viết mô tả để rèn khả năng quan sát, bài tập viết lại để học cách cô đọng và rõ ràng, đến bài tập kể chuyện để xây dựng cấu trúc tự nhiên – tất cả đều là những công cụ thiết thực giúp bạn tiến bộ từng ngày. Tôi khuyên bạn nên thực hành ít nhất một bài tập mỗi ngày trong 30 ngày đầu tiên, và bạn sẽ thấy sự khác biệt rõ rệt trong cách bạn viết và suy nghĩ.

Bài tập viết mô tả để rèn khả năng quan sát

Viết mô tả là nền tảng của mọi thể loại văn bản, từ tiểu thuyết đến báo chí, từ quảng cáo đến blog cá nhân. Khả năng mô tả sinh động giúp người đọc thấy được hình ảnh, nghe được âm thanh, cảm được cảm xúc mà bạn muốn truyền tải.

Bài tập đầu tiên tôi khuyên cho những người học viết lách cho người mới bắt đầu là mô tả một vật thể cụ thể trong nhà. Chọn một thứ bất kỳ: chiếc cốc, quyển sách, cái ghế, chậu cây… Quan sát kỹ trong 5 phút, sau đó viết 300 từ mô tả nó. Đừng chỉ nói đây là một chiếc cốc màu xanh, hãy đi sâu vào chi tiết: hình dạng, kích thước, chất liệu, màu sắc cụ thể (xanh ngọc, xanh dương, xanh lá?), bề mặt (nhẵn, sần, có hoa văn?), trọng lượng khi cầm trên tay, cảm giác khi chạm vào, thậm chí là mùi hương nếu có. Hãy sử dụng cả năm giác quan, không chỉ thị giác.

Ví dụ: Chiếc cốc gốm men xanh ngọc này vừa khít trong lòng bàn tay, bề mặt nhẵn mịn như tơ lụa nhưng hơi mát lạnh. Viền cốc được vẽ một vòng sóng mỏng bằng màu vàng kim, đã bị phai nhạt ở vài chỗ sau nhiều năm sử dụng…

Bài tập thứ hai là mô tả một người trong cuộc sống của bạn mà không nêu tên. Thách thức ở đây là phải mô tả đủ chi tiết để người đọc có thể hình dung rõ ràng, nhưng không được sử dụng những từ ngữ trừu tượng như đẹp, tốt, thông minh. Thay vào đó, hãy mô tả những đặc điểm cụ thể: kiểu tóc, dáng đi, cách cười, giọng nói, thói quen nhỏ, phong cách ăn mặc.

Ví dụ, thay vì viết Anh ấy rất cao, hãy viết Anh ấy cao đến nỗi phải cúi đầu mỗi khi bước qua khung cửa. Thay vì Cô ấy nói nhỏ, hãy viết Giọng nói của cô ấy mềm như tiếng lá rơi, khiến người nghe phải nghiêng mình lại để bắt từng lời. Việc mô tả cụ thể không chỉ giúp hình ảnh sống động hơn mà còn tạo ra cảm xúc mạnh mẽ hơn. Khi làm bài tập này, tôi thường yêu cầu học trò viết hai phiên bản: một phiên bản sử dụng ngôn ngữ trung lập, khách quan như nhà khoa học, và một phiên bản thể hiện cảm xúc cá nhân. So sánh hai phiên bản sẽ giúp bạn hiểu rõ cách ngôn ngữ tạo ra sắc thái khác nhau.

Bài tập nâng cao là mô tả cùng một khung cảnh vào hai thời điểm khác nhau trong ngày hoặc qua cảm xúc của hai nhân vật khác nhau.

Ví dụ, một công viên vào sáng sớm sẽ hoàn toàn khác với công viên đó vào lúc hoàng hôn. Sáng sớm có thể là sương mù, yên tĩnh, tiếng chim hót, mùi cỏ ướt, trong khi hoàng hôn có thể là ánh vàng rực rỡ, trẻ em chạy nhảy ồn ào, mùi đồ ăn từ xe bán hàng rong. Hoặc mô tả cùng một căn phòng qua mắt một người đang hạnh phúc và một người đang buồn bã, bạn sẽ thấy cách cảm xúc ảnh hưởng đến góc nhìn và cách diễn đạt. Đây là kỹ thuật quan trọng trong viết văn học, giúp bạn tạo ra chiều sâu tâm lý cho nhân vật và câu chuyện.

Thực hành đều đặn các bài tập mô tả này sẽ rèn luyện khả năng quan sát tinh tế, mở rộng vốn từ vựng cảm quan, và giúp bạn viết lách sinh động hơn rất nhiều trong mọi thể loại văn bản.

Bài tập viết lại để học cách cô đọng và rõ ràng

Một trong những kỹ năng viết lách quan trọng nhất là khả năng viết ngắn gọn mà vẫn đầy đủ ý. William Strunk Jr. trong cuốn The Elements of Style khuyên: Lược bỏ những từ không cần thiết. Mỗi từ trong câu văn phải có lý do tồn tại, nếu không, hãy cắt bỏ.

Bài tập đầu tiên là lấy một đoạn văn bạn đã viết (khoảng 200 – 300 từ), sau đó viết lại sao cho giữ nguyên ý nghĩa nhưng chỉ dùng một nửa số từ. Quá trình này buộc bạn phải xem xét từng câu, loại bỏ những tính từ thừa, những mệnh đề phụ không cần thiết, những cụm từ dài dòng có thể thay bằng một từ ngắn gọn.

Ví dụ, Trong thời gian gần đây có thể viết lại thành Gần đây. Tiến hành thực hiện có thể thay bằng Thực hiện hoặc Làm. Một số lượng lớn có thể đổi thành Nhiều. Ban đầu, bạn sẽ thấy khó khăn và lo lắng rằng văn bản mất đi sự phong phú, nhưng thực tế, văn bản ngắn gọn thường mạnh mẽ và ấn tượng hơn.

Bài tập thứ hai là viết lại các câu dài thành nhiều câu ngắn, hoặc ngược lại, kết hợp các câu ngắn thành câu dài. Mục đích là giúp bạn linh hoạt với nhịp điệu văn bản. Một bài viết toàn câu dài sẽ khiến người đọc mệt mỏi và khó theo dõi.

Một bài viết toàn câu ngắn sẽ cảm giác cứng nhắc, thiếu sự liên kết. Sự kết hợp hài hòa giữa câu dài và câu ngắn tạo nên nhịp điệu thu hút, giữ chân người đọc. Ví dụ, một đoạn văn có thể bắt đầu bằng câu dài để dẫn dắt, sau đó một câu ngắn để nhấn mạnh: _Sau nhiều năm làm việc không ngừng nghỉ, hy sinh thời gian cho gia đình, bỏ qua sức khỏe để theo đuổi sự nghiệp, cuối cùng anh cũng đạt được vị trí giám đốc mà mình mơ ước.

Nhưng anh không còn hạnh phúc._ Câu ngắn cuối tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ, khiến người đọc phải dừng lại và suy ngẫm. Thực hành viết lại giúp bạn nhận thức rõ hơn về cấu trúc câu và cách nó ảnh hưởng đến trải nghiệm đọc.

Bài tập nâng cao là viết lại cùng một thông điệp cho ba đối tượng khác nhau: một em bé 10 tuổi, một thanh niên 25 tuổi, và một người lớn tuổi 60 tuổi. Thách thức ở đây là điều chỉnh vốn từ vựng, độ phức tạp của câu văn, ví dụ minh họa và giọng điệu cho phù hợp với từng nhóm đối tượng.

Ví dụ, giải thích về biến đổi khí hậu cho em bé có thể dùng ví dụ về việc trái đất bị sốt và cần được chữa bệnh. Với thanh niên, bạn có thể nói về tác động kinh tế và cơ hội nghề nghiệp trong ngành năng lượng xanh. Với người lớn tuổi, bạn có thể liên hệ với những thay đổi họ đã chứng kiến qua các thập kỷ.

Bài tập này giúp bạn phát triển kỹ năng viết linh hoạt, hiểu rõ tầm quan trọng của việc điều chỉnh văn phong theo người đọc, và rèn luyện khả năng truyền đạt cùng một ý tưởng bằng nhiều cách khác nhau. Đây chính là cách viết lách cho người mới bắt đầu tiến gần hơn đến tư duy của nhà văn chuyên nghiệp, người luôn biết điều chỉnh thông điệp cho phù hợp với từng đối tượng cụ thể.

Bài tập kể chuyện để xây dựng cấu trúc tự nhiên

Kể chuyện là kỹ năng cốt lõi của mọi dạng viết lách, không chỉ trong tiểu thuyết mà cả trong bài blog, bài báo, quảng cáo hay thậm chí báo cáo công việc. Con người được lập trình để nhớ và kết nối với câu chuyện tốt hơn là số liệu hay lý thuyết khô khan. Theo nghiên cứu của Stanford, thông tin được truyền tải qua câu chuyện có khả năng được nhớ cao hơn 22 lần so với chỉ đưa ra sự kiện.

Bài tập đầu tiên tôi đề xuất là viết lại một kỷ niệm từ tuổi thơ trong 500 từ. Không cần phải là sự kiện to lớn, có thể chỉ là một buổi chiều đi chơi với bạn, một lần bị mắng vì phá đồ, hoặc món quà sinh nhật đầu tiên bạn nhớ được. Khi viết, hãy tập trung vào chi tiết cảm giác: bạn thấy gì, nghe gì, ngửi thấy mùi gì, cảm giác trong lòng ra sao.

Đừng chỉ tường thuật Hôm đó tôi đi chơi với bạn, mà hãy đưa người đọc vào không gian đó: Buổi chiều hè oi ả, chúng tôi chạy chân trần trên con đường đất nóng bỏng, tiếng ve kêu inh ỏi từ hàng cây xoài hai bên đường… Việc luyện tập viết kỷ niệm giúp bạn kết nối lại với cảm xúc chân thực, nguồn cảm hứng vô tận cho mọi thể loại văn bản.

Bài tập thứ hai là áp dụng cấu trúc ba hồi cơ bản của mọi câu chuyện hay: khởi đầu, xung đột, giải quyết. Hãy viết một câu chuyện ngắn 800 – 1000 từ về một người gặp khó khăn và vượt qua nó. Câu chuyện có thể từ kinh nghiệm thực tế hoặc hoàn toàn hư cấu.

Phần khởi đầu cần giới thiệu nhân vật và hoàn cảnh một cách hấp dẫn, khơi gợi sự tò mò của người đọc. Phần xung đột là phần quan trọng nhất, nơi nhân vật đối mặt với thách thức, trải qua cảm xúc mạnh mẽ, phải đưa ra quyết định khó khăn. Phần giải quyết cho thấy kết quả và bài học rút ra. Khi thực hành cấu trúc này nhiều lần, nó sẽ trở thành bản năng, giúp bạn tổ chức mọi loại nội dung một cách mạch lạc và hấp dẫn.

Ví dụ, khi viết bài blog về cách bạn học tiếng Anh, bạn có thể bắt đầu với tình huống khó khăn ban đầu (không biết gì, thất bại nhiều lần), sau đó mô tả quá trình vượt qua khó khăn (phương pháp học, thử thách, tiến bộ), cuối cùng là kết quả đạt được và bài học cho người đọc. Đây chính là cách các nhà văn chuyên nghiệp biến kinh nghiệm thành nội dung có giá trị.

Bài tập nâng cao là thực hành kể cùng một sự kiện từ ba góc nhìn khác nhau. Ví dụ, một vụ tai nạn giao thông nhỏ có thể được kể từ góc nhìn của người lái xe, người đi bộ, và người chứng kiến. Mỗi góc nhìn sẽ có cách diễn giải, cảm xúc và chi tiết khác nhau.

Bài tập này giúp bạn hiểu rằng không có một sự thật tuyệt đối trong kể chuyện, mà mọi thứ đều qua lăng kính của người kể. Đây là kỹ năng quan trọng trong viết báo (cần nghe nhiều phía), viết tiểu thuyết (tạo chiều sâu cho nhân vật), và viết nội dung thuyết phục (hiểu được góc nhìn của đối phương để phản biện hiệu quả). Khi làm bài tập này, hãy chú ý đến cách mỗi nhân vật sử dụng từ ngữ khác nhau, tập trung vào các chi tiết khác nhau, và rút ra kết luận khác nhau từ cùng một sự kiện.

Qua đó, bạn sẽ phát triển khả năng tư duy đa chiều và viết lách linh hoạt, một trong những dấu hiệu của kỹ năng viết lách chuyên nghiệp.

Các thể loại văn bản cơ bản và cách tiếp cận

Mỗi thể loại văn bản có những đặc thù riêng về cấu trúc, giọng điệu và mục đích. Hiểu rõ những đặc điểm này sẽ giúp bạn viết hiệu quả hơn và tránh những sai lầm cơ bản. Một người mới học viết lách cho người mới bắt đầu thường có xu hướng viết mọi thứ theo một khuôn mẫu, không phân biệt đối tượng hay mục đích. Kết quả là blog cá nhân nghe như báo cáo công việc, email công sở lại mang giọng văn tự sự, hoặc bài đăng mạng xã hội dài dòng như bài luận.

Trong phần này, tôi sẽ hướng dẫn bạn cách tiếp cận ba thể loại văn bản phổ biến và hữu ích nhất: blog cá nhân để tìm giọng văn riêng, nội dung mạng xã hội để kết nối với cộng đồng, và email cùng văn bản công sở để thể hiện sự chuyên nghiệp. Mỗi thể loại có những nguyên tắc riêng, nhưng tất cả đều chia sẻ chung một điểm: phải phục vụ người đọc và đạt được mục đích giao tiếp một cách rõ ràng, hiệu quả.

Viết blog cá nhân để tìm giọng văn riêng

Blog cá nhân là sân chơi lý tưởng cho người mới bắt đầu vì cho phép bạn tự do thử nghiệm mà không có áp lực về hình thức hay yêu cầu nghiêm ngặt. Đây là nơi bạn có thể viết về bất cứ điều gì mình quan tâm: sở thích, trải nghiệm, suy nghĩ, bài học cuộc sống.

Theo thống kế của WordPress, có hơn 600 triệu blog trên toàn thế giới vào năm 2024, và con số này vẫn tăng đều đặn. Điều này chứng tỏ nhu cầu chia sẻ và kết nối thông qua văn bản vẫn rất mạnh mẽ. Khi viết blog, điều quan trọng nhất không phải là thu hút hàng nghìn người đọc ngay lập tức, mà là tìm ra giọng văn tự nhiên của chính mình. Giọng văn là cách bạn diễn đạt, sự kết hợp giữa vốn từ vựng, cấu trúc câu, nhịp điệu và quan điểm cá nhân.

Một người có giọng văn hài hước, một người có giọng văn trầm tư, một người có giọng văn sắc bén như dao cạo. Không có giọng văn nào đúng hay sai, miễn là nó chân thành và phù hợp với bạn. Cách tốt nhất để tìm giọng văn là viết nhiều, đọc lại, điều chỉnh cho đến khi bạn cảm thấy đây chính là mình.

Cấu trúc một bài blog hiệu quả thường gồm ba phần chính. Phần mở đầu cần thu hút sự chú ý ngay từ câu đầu tiên, có thể bằng một câu hỏi gợi suy nghĩ, một thống kê bất ngờ, hoặc một câu chuyện ngắn liên quan đến chủ đề.

Ví dụ, thay vì mở đầu nhàm chán Hôm nay tôi sẽ nói về cách quản lý thời gian, bạn có thể viết Bạn có biết rằng trung bình một người dành 2 giờ mỗi ngày để lướt mạng xã hội vô thức? Con số đó tương đương với 30 ngày một năm – cả một tháng cuộc đời chỉ để xem những thứ không cần thiết. Phần thân bài nên chia thành các tiểu mục rõ ràng với tiêu đề phụ hấp dẫn, mỗi phần tập trung vào một ý chính, có ví dụ minh họa cụ thể và liên kết logic với nhau.

Phần kết thúc không chỉ đơn thuần tóm tắt, mà nên để lại một suy nghĩ sâu sắc, một lời khuyên thực tế, hoặc một câu hỏi mở để người đọc tiếp tục suy ngẫm. Nhiều blogger thành công còn khuyến khích độc giả tương tác bằng cách hỏi ý kiến hoặc mời chia sẻ kinh nghiệm trong phần bình luận.

Một yếu tố quan trọng khi học viết lách cho người mới bắt đầu thông qua blog là tính nhất quán. Thay vì viết lung tung, hãy chọn một chủ đề chính mà bạn đam mê và có hiểu biết sâu, sau đó tập trung phát triển nội dung xoay quanh lĩnh vực đó.

Nếu bạn yêu thích nấu ăn, hãy viết về công thức, kỹ thuật, kinh nghiệm mua sắm nguyên liệu, văn hóa ẩm thực. Nếu bạn đam mê du lịch, hãy chia sẻ hành trình, mẹo tiết kiệm, trải nghiệm văn hóa địa phương. Sự nhất quán giúp bạn xây dựng uy tín, thu hút đúng nhóm độc giả quan tâm, và quan trọng hơn, giúp bạn ngày càng hiểu sâu về lĩnh vực mình viết. Sau một thời gian, bạn sẽ trở thành người có tiếng nói trong cộng đồng đó.

Tôi có học trò bắt đầu viết blog về trồng cây ban công, sau 2 năm viết đều đặn mỗi tuần một bài, giờ đây cô ấy đã có 50.000 người theo dõi và nhận được hợp đồng xuất bản sách. Chìa khóa chính là kiên trì và chất lượng, không phải số lượng.

Viết nội dung mạng xã hội hiệu quả

Viết cho mạng xã hội hoàn toàn khác với viết blog hay sách. Đây là môi trường nhanh, người dùng lướt qua nội dung trong vài giây, vì vậy bạn phải thu hút sự chú ý ngay lập tức hoặc mất cơ hội. Theo nghiên cứu của Microsoft, khoảng thời gian chú ý trung bình của con người đã giảm từ 12 giây năm 2000 xuống còn 8 giây năm 2024, ngắn hơn cả cá vàng.

Điều này có nghĩa là câu đầu tiên của bạn phải đủ mạnh để khiến người đọc dừng lại giữa biển thông tin. Một số kỹ thuật mở đầu hiệu quả bao gồm: đặt câu hỏi khiêu khích (Bạn có đang phí phạm tài năng của mình?), chia sẻ con số bất ngờ (97% người mới bắt đầu mắc sai lầm này), tạo tò mò (Điều tôi ước mình biết 10 năm trước…), hoặc thừa nhận một sự thật khó chịu (Tôi đã thất bại 23 lần trước khi thành công). Sau câu mở đầu, nội dung cần ngắn gọn, dễ đọc với các đoạn ngắn (2 – 3 câu), sử dụng emoji vừa phải để tạo cảm xúc, và kết thúc bằng lời kêu gọi hành động rõ ràng (thích, bình luận, chia sẻ, click vào link).

Mỗi nền tảng mạng xã hội có đặc thù riêng mà bạn cần hiểu để viết hiệu quả. Facebook ưa chuộng nội dung cá nhân, cảm xúc, câu chuyện cuộc sống và bài viết dài hơn (300 – 500 từ) vẫn được đọc nếu hấp dẫn. Twitter (X) yêu cầu ngắn gọn, sắc bén, thường là ý kiến cá nhân, thông tin nhanh hoặc luồng tweet kể chuyện. Instagram tập trung vào hình ảnh nhưng caption dài (1000 – 2000 ký tự) lại có tương tác cao nếu nội dung chất lượng, thường là chia sẻ trải nghiệm, bài học, động lực. LinkedIn ưu tiên nội dung chuyên nghiệp, insight về công việc, kinh doanh, phát triển sự nghiệp, với giọng điệu trang trọng hơn các nền tảng khác. TikTok và YouTube Shorts yêu cầu kịch bản video ngắn, điểm nhấn trong 3 giây đầu, nội dung giải trí hoặc giáo dục nhanh.

Hiểu đặc thù này giúp bạn điều chỉnh cách viết cho phù hợp, tăng khả năng tiếp cận và tương tác. Một sai lầm phổ biến của người mới là đăng cùng một nội dung lên tất cả các nền tảng mà không tùy chỉnh, dẫn đến hiệu quả kém.

Để viết nội dung mạng xã hội thu hút, bạn cần nắm vững nguyên tắc giá trị trước, quảng cáo sau. Người dùng không vào mạng xã hội để xem quảng cáo, họ muốn được giải trí, học hỏi hoặc cảm thấy được kết nối. Vì vậy, 80 – 90% nội dung của bạn nên cung cấp giá trị thực sự: chia sẻ kiến thức hữu ích, kể câu chuyện truyền cảm hứng, tạo nội dung hài hước, hoặc khơi gợi suy ngẫm. Chỉ 10 – 20% mới là nội dung quảng bá sản phẩm, dịch vụ hay kêu gọi hành động thương mại.

Gary Vaynerchuk, chuyên gia marketing có hơn 10 triệu followers trên các nền tảng, khuyên theo nguyên tắc Jab, Jab, Jab, Right Hook: cho đi giá trị nhiều lần (jab) trước khi yêu cầu điều gì đó (right hook). Khi bạn đã xây dựng được niềm tin và sự yêu thích từ cộng đồng thông qua nội dung chất lượng, họ sẽ sẵn sàng hỗ trợ bạn khi bạn có yêu cầu. Đây chính là cách viết lách cho người mới bắt đầu xây dựng ảnh hưởng trên mạng xã hội một cách bền vững.

Viết email và văn bản công sở chuyên nghiệp

Kỹ năng viết email chuyên nghiệp là một trong những kỹ năng thiết thực nhất mà người làm việc văn phòng cần có. Mỗi ngày, hàng tỷ email được gửi đi trên thế giới, và một email viết tốt có thể tạo ra cơ hội lớn trong khi một email viết kém có thể gây hiểu lầm, lãng phí thời gian hoặc thậm chí làm hỏng quan hệ.

Email công việc cần ngắn gọn, rõ ràng và đi thẳng vào vấn đề. Dòng tiêu đề là yếu tố quyết định email có được mở hay không, vì vậy nó phải cụ thể và cho người nhận biết nội dung chính. Thay vì Câu hỏi, hãy viết Thắc mắc về deadline dự án ABC. Thay vì Họp, hãy viết Mời họp xem xét báo cáo quý 3 – Thứ Tư 14h. Phần mở đầu email nên lịch sự nhưng không rườm rà. Trong văn hóa công sở Việt Nam, thường dùng Anh/Chị (tên) thân mến hoặc Kính gửi (chức danh + tên) tùy mức độ thân thiết. Tránh mở đầu chung chung như Chào mọi người khi gửi cho đối tượng cụ thể.

Thân email cần được cấu trúc rõ ràng với các đoạn ngắn, mỗi đoạn một ý chính. Nếu có nhiều vấn đề cần đề cập, hãy sử dụng đánh số hoặc dấu đầu dòng để dễ theo dõi. Ví dụ: Tôi xin phép được hỏi về ba điểm sau trong dự án: 1) Deadline hoàn thành báo cáo có thể kéo dài thêm một tuần được không? 2) Ngân sách cho phần marketing đã được phê duyệt chưa? 3) Ai sẽ là người chịu trách nhiệm phối hợp với đối tác bên ngoài?

Cách viết này giúp người nhận dễ dàng trả lời từng điểm một, tránh bỏ sót thông tin. Kết thúc email cần có lời cảm ơn và kêu gọi hành động rõ ràng nếu cần. Thay vì kết thúc mơ hồ Mong nhận được phản hồi, hãy cụ thể Rất mong nhận được ý kiến của anh trước 5h chiều thứ Sáu để tôi kịp hoàn thiện báo cáo. Cuối cùng, luôn đọc lại email trước khi gửi để kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp và đảm bảo giọng điệu phù hợp. Một email có lỗi chính tả nhiều thể hiện sự thiếu chuyên nghiệp và không tôn trọng người nhận.

Ngoài email, các văn bản công sở khác như báo cáo, đề xuất, biên bản họp cũng cần kỹ năng viết lách rõ ràng và chuẩn mực. Nguyên tắc chung là sử dụng ngôn ngữ trang trọng nhưng không cứng nhắc, tránh tiếng lóng và rút gọn. Cấu trúc cần logic với các phần đánh số rõ ràng: mở đầu (mục đích, bối cảnh), nội dung chính (các điểm cần trình bày), kết luận (tóm tắt, đề xuất hành động), và phụ lục (nếu có). Sử dụng số liệu, bảng biểu, biểu đồ khi có thể để làm rõ thông tin.

Khi viết đề xuất, cần nêu rõ vấn đề, giải pháp, lợi ích, chi phí và thời gian thực hiện. Khi viết báo cáo, cần khách quan, dựa trên dữ liệu thực tế, tránh bóp méo hay cường điệu hóa. Kỹ năng viết lách chuyên nghiệp trong môi trường công sở không chỉ giúp bạn hoàn thành công việc hiệu quả mà còn thể hiện năng lực, tạo ấn tượng tốt với đồng nghiệp và cấp trên, mở ra cơ hội thăng tiến trong sự nghiệp.

Những lưu ý quan trọng khi rèn luyện kỹ năng viết lách

Con đường trở thành người viết giỏi không phải lúc nào cũng bằng phẳng và dễ dàng. Sẽ có những thách thức, những lúc bạn muốn bỏ cuộc, những sai lầm khiến bạn nản lòng. Nhưng nếu biết trước những rào cản phổ biến và cách vượt qua chúng, bạn sẽ có nhiều cơ hội thành công hơn.

Phần này tổng hợp những lưu ý quan trọng nhất từ kinh nghiệm thực tế của tôi và hàng nghìn học trò đã đi qua hành trình này. Từ việc tránh những sai lầm phổ biến mà hầu hết người mới đều mắc phải, duy trì tinh thần kiên trì và kiên nhẫn với quá trình học tập dài hạn, đến việc tìm kiếm cộng đồng và học hỏi từ người khác để không đơn độc trên con đường sáng tạo. Những lưu ý này không chỉ giúp bạn rèn luyện kỹ năng viết lách cho người mới bắt đầu hiệu quả hơn mà còn giúp bạn duy trì động lực và niềm đam mê với nghề viết trong suốt hành trình dài phía trước.

Tránh những sai lầm phổ biến của người mới

Sai lầm đầu tiên và phổ biến nhất mà người mới bắt đầu thường mắc phải là cố gắng viết hoàn hảo ngay từ lần đầu tiên. Họ ngồi trước trang giấy trắng, viết vài câu rồi xóa đi vì cảm thấy chưa đủ hay, rồi viết lại, xóa lại, và cuối cùng không hoàn thành được gì. Đây chính là nguyên nhân khiến nhiều người không bao giờ bắt đầu hoặc nhanh chóng bỏ cuộc.

Anne Lamott trong cuốn Bird by Bird có một chương nổi tiếng tên Shitty First Drafts (Những bản thảo tệ hại đầu tiên), trong đó bà nhấn mạnh rằng tất cả các nhà văn, kể cả những người xuất sắc nhất, đều viết những bản thảo tồi tệ trước. Nhiệm vụ của bản thảo đầu tiên không phải là hoàn hảo, mà là đưa ý tưởng từ trong đầu ra giấy.

Bạn có thể chỉnh sửa những gì đã viết, nhưng không thể chỉnh sửa trang giấy trắng. Vì vậy, hãy cho phép bản thân viết tồi, viết bừa, viết lung tung trong lần đầu. Quá trình đánh bóng sẽ đến sau. Khi bạn chấp nhận điều này, áp lực sẽ giảm đi rất nhiều và bạn sẽ viết được nhiều hơn.

Sai lầm thứ hai là không đọc lại và chỉnh sửa bài viết. Nhiều người viết xong là đăng ngay hoặc gửi đi mà không dành thời gian kiểm tra lại. Kết quả là văn bản đầy lỗi chính tả, ngữ pháp, câu văn lủng củng, ý tưởng lặp lại hoặc thiếu mạch lạc. Ngay cả những nhà văn chuyên nghiệp cũng cần biên tập viên để kiểm tra và góp ý cải thiện bài viết.

Nếu bạn chưa có biên tập viên, hãy tự làm biên tập viên cho chính mình. Đọc lại bài viết ít nhất 2 – 3 lần, mỗi lần tập trung vào một khía cạnh khác nhau: lần đầu kiểm tra cấu trúc và luồng ý tưởng, lần hai kiểm tra câu văn và lựa chọn từ ngữ, lần ba kiểm tra lỗi chính tả và dấu câu. Đọc to lên hoặc nhờ công cụ text to speech đọc giúp bạn cũng là cách tốt để phát hiện những chỗ không trôi chảy. Việc đầu tư thời gian chỉnh sửa là dấu hiệu của người viết chuyên nghiệp, thể hiện sự tôn trọng với người đọc và với chính tác phẩm của bạn.

Sai lầm thứ ba là so sánh bản thân với người khác một cách tiêu cực. Khi mới bắt đầu, bạn có thể cảm thấy nản lòng khi đọc những bài viết xuất sắc của các tác giả nổi tiếng và nghĩ rằng mình không bao giờ đạt được trình độ đó. Đây là tư duy độc hại cần loại bỏ ngay.

Hãy nhớ rằng mọi nhà văn giỏi đều từng là người mới bắt đầu, và những bài viết tuyệt vời bạn đang đọc là kết quả của nhiều năm rèn luyện, hàng trăm bài viết thất bại, và vô số lần chỉnh sửa. Theodore Roosevelt có câu nói nổi tiếng: So sánh là kẻ trộm niềm vui. Thay vì so sánh với người khác, hãy so sánh chính mình hôm nay với chính mình ngày hôm qua.

Bạn có viết tốt hơn một chút so với tuần trước không? Bạn có hoàn thành một bài viết trong khi trước đây bạn không dám bắt đầu không? Đó mới là tiến bộ thực sự. Hành trình học viết lách cho người mới bắt đầu là cuộc đua marathon với chính bản thân, không phải cuộc đua nước rút với người khác.

Kiên trì và kiên nhẫn với quá trình học tập

Rèn luyện kỹ năng viết lách không phải là quá trình tuyến tính mà là một hành trình dài đầy thăng trầm. Sẽ có những ngày bạn viết như có thần, những dòng chữ trôi chảy tự nhiên, ý tưởng xuất hiện liên tục. Nhưng cũng sẽ có những ngày bạn ngồi hàng giờ mà không viết được một câu đàng hoàng, cảm giác như tất cả tài năng đã biến mất.

Đây là điều hoàn toàn bình thường và mọi người viết đều trải qua. Malcolm Gladwell trong cuốn Outliers đề cập đến quy tắc 10.000 giờ, rằng cần khoảng thời gian đó để thành thạo một kỹ năng phức tạp. Mặc dù con số này có thể tranh cãi, nhưng thông điệp cốt lõi vẫn đúng: trở nên giỏi đòi hỏi thời gian và công sức đáng kể. Nếu bạn viết một giờ mỗi ngày, sẽ mất gần 30 năm để đạt 10.000 giờ. Điều này không có nghĩa là bạn không thể viết hay trước đó, nhưng nó nhắc nhở rằng việc trở nên xuất sắc là hành trình dài hơi, không phải điểm đến có thể đạt được trong vài tháng.

Kiên nhẫn cũng có nghĩa là chấp nhận rằng không phải mọi bài viết đều hay, và không phải mọi nỗ lực đều được đền đáp ngay lập tức. Bạn có thể viết một bài mà bạn cho là tuyệt vời nhưng không ai quan tâm, trong khi một bài viết bạn nghĩ là bình thường lại được nhiều người yêu thích. Bạn có thể dành hàng tuần viết một bài dài nhưng phản hồi lại thờ ơ, còn một status ngắn viết trong 5 phút lại viral. Đừng để những điều này làm nản lòng.

Giá trị thực sự của việc viết không chỉ nằm ở kết quả ngắn hạn mà ở quá trình bạn rèn luyện kỹ năng, phát triển tư duy, và xây dựng thói quen sáng tạo. Mỗi bài viết, dù được đón nhận thế nào, đều là một bài học giúp bạn tiến bộ. J.K. Rowling bị từ chối bởi 12 nhà xuất bản trước khi Harry Potter được chấp nhận. Stephen King ném bản thảo Carrie vào thùng rác vì bị từ chối 30 lần, may mắn vợ ông nhặt lại và khuyến khích gửi tiếp. Sự kiên trì của họ không chỉ đơn thuần là không bỏ cuộc, mà là niềm tin vào quá trình và sự cải thiện liên tục qua mỗi lần thử.

Để duy trì động lực trong hành trình dài hạn này, bạn cần tạo ra các mốc thành công nhỏ và ăn mừng chúng. Thay vì chỉ đặt mục tiêu xa vời như trở thành nhà văn nổi tiếng hay xuất bản sách, hãy chia nhỏ thành các mục tiêu hàng tuần, hàng tháng cụ thể: viết 3 bài blog trong tháng này, hoàn thành một truyện ngắn 3000 từ, đăng ký tham gia một cuộc thi viết lách, nhận được 10 bình luận tích cực từ người đọc.

Mỗi khi đạt được một mục tiêu nhỏ, hãy dành thời gian ghi nhận và tự thưởng cho mình. Điều này tạo ra vòng lặp tích cực trong não bộ, giúp bạn duy trì hứng thú và năng lượng. Đồng thời, hãy ghi lại hành trình của mình qua nhật ký viết lách: những khó khăn bạn gặp phải, cách bạn vượt qua, những bài học rút ra. Sau 6 tháng hoặc một năm, khi đọc lại, bạn sẽ ngạc nhiên về quãng đường mình đã đi được và có thêm động lực để tiếp tục. Kỹ năng viết lách cho người mới bắt đầu không phải là sprint mà là marathon, và người chiến thắng không phải là người chạy nhanh nhất mà là người kiên trì đến đích.

Tìm kiếm cộng đồng và học hỏi từ người khác

Viết lách thường được xem là hoạt động đơn độc, nhưng thực tế, sự phát triển nhanh nhất xảy ra khi bạn kết nối với cộng đồng những người có cùng đam mê. Tham gia các nhóm viết lách, câu lạc bộ đọc sách, hoặc khóa học trực tuyến không chỉ giúp bạn học hỏi kiến thức mới mà còn tạo ra môi trường hỗ trợ tinh thần, nơi bạn có thể chia sẻ khó khăn, nhận phản hồi xây dựng, và tìm thấy động lực từ những người đồng hành. Theo nghiên cứu của Stanford về học tập cộng đồng, người tham gia nhóm học có tỷ lệ hoàn thành mục tiêu cao hơn 65% so với người học một mình.

Lý do là sự kết nối tạo ra trách nhiệm (accountability) và cảm giác thuộc về. Khi bạn biết có người đang chờ đọc bài viết mới của bạn, khi bạn hứa sẽ chia sẻ tiến độ trong buổi họp nhóm tuần sau, bạn sẽ có thêm động lực để hoàn thành công việc. Hiện nay có rất nhiều cộng đồng viết lách trên Facebook, Discord, Reddit, hoặc các nền tảng khác dành cho người Việt Nam, bạn chỉ cần tìm kiếm và tham gia.

Học hỏi từ người có kinh nghiệm là cách rút ngắn quá trình thử nghiệm và tránh những sai lầm không cần thiết. Bạn có thể tìm mentor trực tiếp, người sẵn sàng dành thời gian đọc bài viết của bạn và cho lời khuyên cụ thể. Nếu không tìm được mentor cá nhân, bạn có thể học từ các tác giả thông qua sách, podcast, video hướng dẫn, hoặc khóa học trực tuyến.

Nhiều nhà văn nổi tiếng như Neil Gaiman, Margaret Atwood, Malcolm Gladwell đều có MasterClass dạy về viết lách. Các nền tảng như Coursera, Udemy cũng có hàng trăm khóa học về kỹ năng viết lách với mức giá phải chăng. Tại Việt Nam, nhiều tác giả, biên tập viên, nhà báo kỳ cựu cũng mở lớp dạy viết lách hoặc chia sẻ kinh nghiệm miễn phí qua blog, fanpage. Điều quan trọng là bạn phải chủ động tìm kiếm và thực sự học hỏi, không chỉ thu thập thông tin mà còn áp dụng vào thực hành. Tôi thường khuyên học trò nên dành ít nhất 20% thời gian để học lý thuyết và 80% để thực hành, vì cách viết lách cho người mới bắt đầu hiệu quả nhất là làm nhiều, sai nhiều, sửa nhiều, học nhiều.

Đừng quên rằng việc cho đi cũng là cách học hỏi hiệu quả. Khi bạn đọc và góp ý cho bài viết của người khác, bạn đang rèn luyện khả năng phê bình, nhận diện vấn đề, và đề xuất giải pháp – tất cả đều là kỹ năng quan trọng để cải thiện bài viết của chính mình. Khi bạn chia sẻ kinh nghiệm, dù ít ỏi, với những người mới hơn, bạn đang củng cố kiến thức trong đầu và nhìn nhận lại hành trình của mình với góc nhìn rõ ràng hơn. Văn hóa cho và nhận trong cộng đồng sáng tạo rất quan trọng.

Những nhà văn vĩ đại như Hemingway, Fitzgerald, Faulkner đều có nhóm bạn văn thường xuyên đọc và phê bình tác phẩm lẫn nhau. Gertrude Stein từng là mentor của Hemingway. Raymond Carver được định hình phong cách bởi biên tập viên Gordon Lish. Không ai thành công trong cô đơn tuyệt đối. Vì vậy, hãy tích cực xây dựng mạng lưới kết nối với những người yêu văn chương, dù họ ở cấp độ nào, vì mỗi người đều có điều gì đó để dạy và học từ nhau.

Kết luận

Kỹ năng viết lách cho người mới bắt đầu không phải là một bộ công thức cứng nhắc mà bạn chỉ cần thuộc lòng và áp dụng. Đây là hành trình khám phá bản thân, phát triển tư duy, và rèn luyện khả năng truyền đạt ý tưởng một cách hiệu quả. Từ việc xây dựng nền tảng vững chắc về vốn từ vựng và ngữ pháp, phát triển tư duy logic và khả năng tổ chức ý tưởng, đến việc thực hành đều đặn qua các bài tập cụ thể và học hỏi từ cộng đồng – mỗi bước đi đều quan trọng và đóng góp vào sự tiến bộ tổng thể của bạn. Điều tôi muốn nhấn mạnh nhất sau 12 năm đứng lớp là: viết lách là kỹ năng có thể học được, và bất kỳ ai có đủ kiên trì và phương pháp đúng đắn đều có thể trở thành người viết giỏi.

Hãy bắt đầu từ hôm nay, ngay bây giờ. Đừng đợi đến khi có đủ thời gian, đủ kiến thức, hay đủ cảm hứng. Mở một trang giấy trắng hoặc mở một file mới, và viết câu đầu tiên về bất cứ điều gì xuất hiện trong đầu bạn. Viết về ngày hôm nay của bạn, về một kỷ niệm tuổi thơ, về một suy nghĩ đang day dứt trong lòng, hoặc đơn giản là về chiếc bàn trước mặt bạn. Không cần phải hay, không cần phải hoàn hảo, chỉ cần bắt đầu. Rồi ngày mai, hãy viết thêm một chút. Ngày kia, một chút nữa. Dần dần, việc viết sẽ trở thành thói quen tự nhiên, và bạn sẽ ngạc nhiên khi nhìn lại quãng đường mình đã đi được sau vài tháng. Nhớ rằng, mọi nhà văn vĩ đại đều từng bắt đầu từ con số không, và điều duy nhất phân biệt họ với những người khác chính là họ không bao giờ ngừng viết.

Con đường rèn luyện kỹ năng viết lách sẽ có lúc gian nan, có lúc bạn muốn bỏ cuộc khi đọc lại những dòng chữ lủng củng của mình. Nhưng hãy nhớ rằng, mỗi bài viết tồi là một bài học quý giá, mỗi lần sửa chữa là một bước tiến về phía trước. Đừng sợ thất bại, đừng sợ bị phê bình, đừng sợ không hoàn hảo. Hãy sợ rằng bạn không bao giờ thử, không bao giờ viết ra những ý tưởng tuyệt vời đang nằm im trong đầu bạn. Thế giới cần những câu chuyện của bạn, những góc nhìn độc đáo của bạn, và giọng nói chân thực của bạn. Hãy mạnh dạn chia sẻ chúng, và trong quá trình đó, bạn sẽ không chỉ trở thành người viết giỏi hơn mà còn hiểu rõ hơn về chính mình và thế giới xung quanh. Chúc bạn may mắn và thành công trên hành trình viết lách đầy thú vị này!