Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp – Hiện thực đa chiều
Nguyễn Huy Thiệp (1950 – 2021) là nhà văn đương đại Việt Nam nổi tiếng với các thể loại truyện ngắn, kịch, tiểu thuyết, phê bình văn học.
| 26 phút đọc | lượt xem.
Nguyễn Huy Thiệp (1950 – 2021) là nhà văn đương đại Việt Nam nổi tiếng với các thể loại truyện ngắn, kịch, tiểu thuyết, phê bình văn học.
Tiểu sử nhà văn Nguyễn Huy Thiệp
Nguyễn Huy Thiệp (1950 – 2021) là nhà văn đương đại Việt Nam nổi tiếng với các thể loại truyện ngắn, kịch, tiểu thuyết, phê bình văn học. Ông được coi là một trong những nhà văn quan trọng nhất của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, với hơn 50 truyện ngắn, 10 vở kịch, bốn tiểu thuyết và nhiều bút ký và phê bình văn học. Xuất hiện trên văn đàn từ năm 1986, Nguyễn Huy Thiệp đã tạo nên một hiện tượng đặc biệt trong nền văn học Việt Nam đương đại với phong cách sáng tác độc đáo và những tác phẩm gây tranh luận sôi nổi.
Thời thơ ấu và quá trình hình thành
Nhà văn [Nguyễn Huy Thiệp]((https://nhavan.vn/article/nguyen-huy-thiep) sinh tại Thái Nguyên, quê gốc ở huyện Thanh Trì, Hà Nội. Thuở nhỏ, ông cùng gia đình lưu lạc khắp nông thôn đồng bằng Bắc bộ, từ Thái Nguyên qua Phú Thọ, Vĩnh Yên.
Những năm tháng lưu lạc này đã tạo nên những ấn tượng sâu sắc về đời sống nông thôn trong tâm hồn ông, sau này trở thành nguồn cảm hứng quan trọng cho nhiều tác phẩm. Cuộc sống di dời liên tục đã giúp ông tiếp cận với nhiều lối sống, văn hóa khác nhau của các vùng miền, tạo nên một kho tàng kinh nghiệm phong phú về con người và xã hội Việt Nam.
Thời niên thiếu của Nguyễn Huy Thiệp diễn ra trong bối cảnh lịch sử đặc biệt của Việt Nam, khi đất nước đang trải qua những biến động lớn. Những trải nghiệm này đã ảnh hưởng sâu sắc đến thế giới quan và quan niệm nghệ thuật của ông. Sự tiếp xúc với nhiều tầng lớp xã hội khác nhau từ nhỏ đã tạo nên cho ông một cái nhìn sâu sắc và đa chiều về con người, về cuộc sống, điều mà sau này thể hiện rõ nét trong các tác phẩm văn học của ông.
Môi trường sống thường xuyên thay đổi đã hun đúc trong Nguyễn Huy Thiệp một tính cách thích nghi cao và khả năng quan sát nhạy bén. Ông học được cách lắng nghe, quan sát và thấu hiểu những câu chuyện đời thường của người dân lao động. Những kỹ năng này sau này trở thành công cụ quan trọng giúp ông xây dựng nên những tác phẩm có sức thuyết phục và tính chân thực cao.
Con đường học vấn và sự nghiệp
Năm 1970, ông tốt nghiệp khoa Sử thuộc trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Trước khi trở thành người viết văn chuyên nghiệp, ông có nhiều năm dạy học tại Tây Bắc. Việc học ngành Sử đã trang bị cho ông một nền tảng kiến thức vững chắc về lịch sử, văn hóa dân tộc, điều này sau này thể hiện rõ nét trong nhiều tác phẩm có đề tài lịch sử và huyền thoại. Thời gian làm giáo viên ở vùng Tây Bắc xa xôi đã mở ra cho ông một thế giới mới, với những con người, phong tục tập quán độc đáo của các dân tộc thiểu số.
Năm 1980, ông chuyển về làm việc tại một công ty thiết bị sách của Bộ Giáo dục – Đào tạo, sau đó làm việc tại Công ty Kỹ thuật trắc địa bản đồ, Cục Bản đồ cho đến lúc nghỉ hưu. Những công việc này tuy không liên quan trực tiếp đến văn chương nhưng đã cung cấp cho ông những kiến thức thực tế về xã hội, về đời sống người lao động bình thường. Kinh nghiệm làm việc trong các cơ quan nhà nước đã giúp ông hiểu sâu hơn về cơ chế xã hội, về những mâu thuẫn và vấn đề của thời đại.
Sự kết hợp giữa học vấn chuyên môn và trải nghiệm đời sống đa dạng đã tạo nên một nền tảng tri thức vững chắc cho Nguyễn Huy Thiệp. Ông không chỉ có kiến thức sách vở mà còn có hiểu biết thực tế về cuộc sống, về con người. Điều này giúp các tác phẩm của ông vừa có chiều sâu tư tưởng, vừa gần gũi với đời sống thực tế, tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt đối với độc giả.
Bước chân vào văn đàn
Nguyễn Huy Thiệp xuất hiện khá muộn trên văn đàn Việt Nam với vài truyện ngắn đăng trên Báo Văn nghệ năm 1986. Sự xuất hiện muộn này có thể được coi là một lợi thế, bởi lúc này ông đã tích lũy đủ kinh nghiệm sống và có một cái nhìn trưởng thành về cuộc đời. Chưa đầy hai năm sau khi gây xôn xao văn đàn trong nước (tháng 6 – 1987) thì truyện ngắn Tướng về hưu đã sớm được dịch ra tiếng Pháp và đăng trên tạp chí Les Temps Moderness (tháng 3 – 1989).
Ngay từ những tác phẩm đầu tiên, Nguyễn Huy Thiệp đã thể hiện một giọng văn hoàn toàn khác biệt so với những gì đang có trong văn học Việt Nam lúc bấy giờ. Ông mang đến những câu chuyện với góc nhìn mới mẻ, táo bạo, không ngại đặt ra những câu hỏi khó về con người và xã hội. Phong cách kể chuyện của ông vừa giản dị vừa sâu sắc, vừa gần gũi với dân gian vừa mang tính hiện đại.
Thành công nhanh chóng của những tác phẩm đầu tay đã khẳng định tài năng đặc biệt của Nguyễn Huy Thiệp. Ông không chỉ gây ấn tượng với độc giả trong nước mà còn nhanh chóng thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu và độc giả quốc tế. Điều này cho thấy tác phẩm của ông không chỉ có giá trị trong bối cảnh văn học Việt Nam mà còn mang tính chất phổ quát, có thể được hiểu và cảm nhận bởi độc giả thuộc nhiều nền văn hóa khác nhau.
Tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp
Sở trường của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp là các truyện ngắn với mảng đề tài đa dạng gồm lịch sử và văn học, hơi hướng huyền thoại và cổ tích, xã hội Việt Nam đương đại, đời sống làng quê và những người lao động. Tác phẩm của ông được đánh giá cao không chỉ bởi nội dung phong phú mà còn bởi nghệ thuật trình bày độc đáo, tạo nên một phong cách riêng biệt trong văn học Việt Nam đương đại. Các tác phẩm tiêu biểu của ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả và được nhiều thế hệ nghiên cứu, phân tích.
Những tác phẩm đề tài lịch sử – huyền thoại
Truyện ngắn mang hơi hướm huyền thoại hoặc cổ tích, lịch sử, văn học : Chùm 10 truyện: Những ngọn gió Hua Tát, bộ ba Kiếm sắc, Vàng lửa, Phẩm tiết, Nguyễn Thị Lộ, Mưa Nhã Nam, Chút thoáng xuân hương, Con gái thủy thần, Giọt máu, Muối của rừng, Chảy ði sông ơi, Trương chi. Những tác phẩm này thể hiện khả năng xử lý đề tài lịch sử một cách sáng tạo và độc đáo của Nguyễn Huy Thiệp. Ông không đơn thuần tái hiện lại những sự kiện lịch sử hay nhân vật huyền thoại mà tái sáng tạo chúng theo góc nhìn hiện đại, đặt ra những câu hỏi về con người và số phận.
Trong Những ngọn gió Hua Tát, Là tác phẩm tiêu biểu cho giai đoạn đầu sáng tác của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp. Trong đó, tác phẩm được Nguyễn Huy Thiệp xây dựng một cách trực diện, gợi cho độc giả nhiều suy tư về cuộc sống xung quanh cũng như bản ngã của mỗi con người. Tác phẩm này lấy bối cảnh vùng Tây Bắc, nơi ông từng dạy học, để kể về những con người với số phận đặc biệt. Qua đó, ông đặt ra những câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống, về tình yêu, về lòng khoan dung và sự hy sinh.
Bộ ba Kiếm sắc, Vàng lửa, Phẩm riết là những tác phẩm lấy chất liệu từ lịch sử và văn học cổ điển để tái hiện những câu chuyện về nghĩa hiệp, về danh dự và phẩm cách con người. Nguyễn Huy Thiệp đã khéo léo kết hợp giữa yếu tố truyền thống và hiện đại, tạo nên những tác phẩm vừa mang đậm bản sắc dân tộc vừa có tính đương đại. Những nhân vật trong các truyện này không chỉ là những anh hùng trong truyền thuyết mà còn là biểu tượng cho những giá trị đạo đức cao đẹp mà con người cần hướng tới.
Tác phẩm phản ánh xã hội đương đại
Về xã hội Việt Nam đương đại: Không có vua, Tướng về hưu, Cún, Sang sông, Tội ác và trừng phạt. Những tác phẩm này thể hiện khả năng quan sát sâu sắc và phê phán xã hội của Nguyễn Huy Thiệp. Ông không ngại nhìn thẳng vào những mặt trái, những mâu thuẫn của xã hội để đặt ra những câu hỏi về đạo đức, về nhân cách con người trong bối cảnh xã hội chuyển đổi.
Tướng về hưu là tác phẩm nổi tiếng nhất và gây tranh cãi nhiều nhất của Nguyễn Huy Thiệp. Tướng về hưu là câu chuyện xoay quanh bi kịch của người lính trở về sau chiến tranh, bởi những khác biệt về lối sống giữa ông với vợ chồng của con trai. Cuối truyện, người lính già lựa chọn trở về đơn vị cũ với đồng đội và hy sinh trên chiến trường. Tác phẩm này không chỉ kể về câu chuyện cá nhân mà còn phản ánh những mâu thuẫn giữa các thế hệ, giữa những giá trị truyền thống và hiện đại trong xã hội Việt Nam thời kỳ đổi mới.
Không có vua được coi là tác phẩm điển hình cho phong cách, cũng như giọng văn của Nguyễn Huy Thiệp. Truyện ngắn là câu chuyện xoay quanh những hỗn loạn, không có tôn ti trật tự trong gia đình lão Kiên, thợ sửa xe già. Thông qua Không có vua, người đọc thấy được những điểm xấu xa được ẩn sâu đằng sau vẻ ngoài đạo đức giả. Tác phẩm này thể hiện khả năng phân tích tâm lý phức tạp của con người và những mâu thuẫn trong cấu trúc xã hội.
Đề tài đời sống nông thôn và người lao động
Về đồng quê và những người dân lao động: Thương nhớ ðồng quê, Những bài học nông thôn, Những người thợ xẻ. Những tác phẩm này thể hiện tình cảm đặc biệt của Nguyễn Huy Thiệp dành cho quê hương và người lao động. Với kinh nghiệm sống ở nhiều vùng nông thôn khác nhau, ông có một cái nhìn sâu sắc và chân thực về đời sống làng quê, về những con người chân chất và cần mẫn.
Thương nhớ đồng quê là áng văn mượt mà dẫn người đọc vào những tình cảm vừa êm đềm xen lẫn ái ngại, xót thương; nhưng vượt lên tất cả là tình cảm với làng quê yêu dấu. Tác phẩm này không chỉ miêu tả cảnh đẹp thiên nhiên mà còn khắc họa chân dung những con người nông dân với tâm hồn trong sáng, với những nỗi niềm và khát vọng giản dị nhưng chân thành.
Muối của rừng là tác phẩm đậm tính nhân văn xoay quanh nhân vật Diểu, người đàn ông chuyên đi săn thú rừng. Truyện ngắn là biến đổi phức tạp trong tâm lý của ông từ khi nhìn thấy con mồi cho tới lúc chứng kiến được tình cảm giữa cặp khỉ hoang và ánh mắt cầu xin của chúng. Thông qua tác phẩm này, Nguyễn Huy Thiệp đề cao sự vị tha, hướng thiện của con người cùng vẻ đẹp của thiên nhiên, tạo hoá. Đây là một trong những tác phẩm thể hiện rõ nhất quan niệm nhân văn của Nguyễn Huy Thiệp về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên.
Sức ảnh hưởng của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp
Nguyễn Huy Thiệp đã tạo ra một làn sóng mới trong văn học Việt Nam với những tác phẩm mang tính cách tân táo bạo và phong cách nghệ thuật độc đáo. Với ngòi bút đầy bản lĩnh và tài năng sáng tạo, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã làm một cuộc cách mạng trong tư duy nghệ thuật so với truyền thống. Những tác phẩm của ông mang lại cho bạn đọc một cảm giác vừa thân quen, vừa lạ lẫm, vừa truyền thống, vừa hiện đại. Sức ảnh hưởng của ông không chỉ dừng lại ở phạm vi trong nước mà còn lan tỏa ra quốc tế, góp phần đưa văn học Việt Nam đến gần hơn với độc giả thế giới.
Tác động đến văn học Việt Nam
Khi mới xuất hiện, những truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp đã gây nên một cuộc tranh luận văn học sôi nổi. Những tranh luận này không chỉ là biểu hiện của sự quan tâm của giới văn học mà còn phản ánh tác động sâu sắc mà tác phẩm của ông gây ra đối với tư duy nghệ thuật và xã hội. Ông đã mở ra những hướng sáng tác mới, khuyến khích các nhà văn trẻ dám nghĩ, dám viết về những chủ đề nhạy cảm và phức tạp.
Nét cá tính và phóng khoáng, không bị gò bó bởi khuôn mẫu đã khiến cho văn chương của ông có sức hút một cách kỳ lạ, khó có thể diễn tả. Điều đó cho thấy ông không chỉ bao quát cuộc sống, không chỉ xoáy vào nhiều đề tài mà còn mở ra một phong cách mới của văn học Việt Nam hiện đại. Phong cách này đã ảnh hưởng đến nhiều thế hệ nhà văn sau, tạo nên một trường phái văn học mới với những đặc trưng riêng biệt.
Tác động của Nguyễn Huy Thiệp còn thể hiện ở việc mở rộng chủ đề và cách thức biểu đạt trong văn học. Ông đã chứng minh rằng văn học có thể và cần phải đặt ra những câu hỏi khó, có thể nhìn thẳng vào những mâu thuẫn của xã hội để tìm kiếm chân lý. Điều này đã tạo ra một xu hướng mới trong văn học Việt Nam, khuyến khích sự tự do sáng tác và tính phê phán xã hội trong nghệ thuật.
Ảnh hưởng lan rộng ra quốc tế
Như vậy, so với các nhà văn Việt Nam cùng nổi lên trong giai đoạn Đổi mới, Nguyễn Huy Thiệp trở thành tác giả biết đến ở phạm vi quốc tế tương đối rộng rãi nhất. Sự thành công này không chỉ mang lại danh tiếng cá nhân mà còn góp phần nâng cao vị thế của văn học Việt Nam trên trường quốc tế. Những chất liệu đời sống Việt Nam kỹ lưỡng, những thảng thốt và đau đớn riêng tư khi quan sát nhân sinh, những băn khoăn và day dứt đến mức ám ảnh về lòng chẳng nỡ, những con chữ và giọng điệu nhất quyết khác biệt, tất cả, đã khiến văn chương Nguyễn Huy Thiệp đã, đang tiếp tục xáo động trong sự đọc của độc giả nhiều nước.
Trong sự nghiệp sáng tác, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp từng nhận nhiều giải thưởng văn chương, trong đó nổi bật là Huân chương Văn học nghệ thuật Pháp (năm 2007); giải thưởng Premio Nonino Italia (năm 2008). Những giải thưởng này không chỉ là sự ghi nhận tài năng cá nhân mà còn là sự công nhận của cộng đồng quốc tế đối với giá trị của văn học Việt Nam.
Cũng ở nước Pháp xa xôi, vào năm 1987, Jean Viard và Marion Hennebert thành lập nhà xuất bản Editions de l’Aube, rồi như một chủ ý tinh tế, đã chọn Nguyễn Huy Thiệp là nhà văn Việt Nam đầu để in, năm 1990, tập truyện có tên chung Un Général à la retraite (Tướng về hưu). Kể từ đó, Editions de l’Aube thường xuyên dịch, in và tái bản các tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp. Việc được một nhà xuất bản uy tín của Pháp chú ý và liên tục xuất bản cho thấy giá trị nghệ thuật cao của tác phẩm Nguyễn Huy Thiệp.
Ảnh hưởng đến thế hệ nhà văn trẻ
Nhà văn Trần Thu Hằng cho biết: Thời tôi còn sinh viên, trên văn đàn đã xôn xao về các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, chúng tôi đổ xô tìm đọc, bàn luận, nghiên cứu và chia sẻ những tác phẩm của ông. Trong số đó, tôi ấn tượng nhất vẫn là truyện Những ngọn gió Hua Tát. Những ngày tôi mới chập chững sáng tác, nghệ thuật viết truyện ngắn của ông tác động mạnh và có ảnh hưởng ít nhiều đến cách viết của bản thân tôi.
Lời chia sẻ này cho thấy tác động sâu sắc của Nguyễn Huy Thiệp đối với thế hệ nhà văn trẻ. Ông không chỉ là một nhà văn được ngưỡng mộ mà còn là một người thầy, một tấm gương cho những người trẻ muốn theo đuổi con đường văn chương. Phong cách viết độc đáo, cách nhìn nhận cuộc sống sâu sắc của ông đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ nhà văn, tạo nên một dòng chảy mới trong văn học Việt Nam.
Ảnh hưởng của Nguyễn Huy Thiệp không chỉ thể hiện ở việc tạo ra những tác phẩm hay mà còn ở việc định hướng tư duy sáng tác cho thế hệ sau. Ông đã chứng minh rằng văn học có thể vừa nghiêm túc vừa hấp dẫn, vừa gần gũi với đời sống vừa có chiều sâu tư tưởng. Nhiều nhà văn trẻ đã học hỏi từ ông cách kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, cách nhìn thẳng vào thực tế để tìm ra những giá trị nhân văn đích thực.
Đánh giá nhà văn Nguyễn Huy Thiệp trên văn đàn và trong lòng độc giả
Nguyễn Huy Thiệp được coi là một hiện tượng độc đáo trên văn đàn Việt Nam, một nhà văn lớn có tầm ảnh hưởng sâu rộng. Sự đánh giá về ông diễn ra theo hai chiều hướng đối lập nhưng đều thể hiện sức tác động mạnh mẽ của tác phẩm. Trong suốt quá trình sáng tác, ông đã nhận được những lời khen ngợi cao nhất cũng như những lời phê bình gay gắt nhất, điều này chứng tỏ tác phẩm của ông có sức lay động mạnh mẽ đối với người đọc và giới phê bình.
Những tranh luận văn học sôi nổi
Về cơ bản những tranh luận về Hiện tượng Nguyễn Huy Thiệp diễn ra theo hai luồng ý kiến chính. Một phía thiên về phản ứng, thậm chí phê phán quyết liệt: Ngòi bút của anh Thiệp đúng là của hiếm. Của hiếm của một tài năng đồng thời cũng là của hiếm của một bệnh lý, sự vội vã định hình, sự bộc lộ sâu sắc cái tâm lý chủ đạo là chối bỏ và phản kháng, lật đổ và hạ bệ mọi thần tượng (Mai Ngữ); xô ngã thần tượng (Vũ Phan Nguyên); bắn súng lục vào quá khứ (Nguyễn Thuý Ái).
Những lời phê bình này phản ánh sự lo ngại của một bộ phận giới văn học về xu hướng phá cách trong sáng tác của Nguyễn Huy Thiệp. Họ cho rằng ông đã đi quá xa trong việc phê phán những giá trị truyền thống, có thái độ tiêu cực đối với lịch sử và văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, những tranh luận này cũng góp phần làm nổi bật tính cách tân và sức tác động của tác phẩm, tạo ra một cuộc thảo luận sôi nổi về định hướng phát triển văn học.
Ngược lại, cũng có nhiều ý kiến ủng hộ và đánh giá cao tài năng của Nguyễn Huy Thiệp. Những người ủng hộ cho rằng ông đã mở ra một hướng đi mới cho văn học Việt Nam, dám đối diện với những vấn đề phức tạp của xã hội và con người. Họ đánh giá cao khả năng quan sát sâu sắc, ngôn ngữ nghệ thuật tinh tế và tư duy độc lập của ông. Sự tranh cãi này đã tạo ra một hiện tượng văn học đặc biệt, khiến tên tuổi Nguyễn Huy Thiệp trở nên nổi tiếng hơn và tác phẩm của ông được quan tâm rộng rãi.
Chỉ trong năm 1989 thôi, khi truyện ngắn Tướng về hưu của Nguyễn Huy Thiệp được xuất bản, tác phẩm này đã gây tiếng vang lớn, kéo theo nhiều cuộc tọa đàm, tranh cãi và đến nay vẫn được coi là một trong những sáng tác lớn, mở đầu cho văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Sau khi Tướng về hưu được ra mắt độc giả, đã có hàng trăm bài phê bình với 2 xu hướng đối ngược nhau: Người khen thì khen đến cùng, thậm chí có người coi tài năng ông ngang tầm với những nhà văn xuất sắc trên thế giới, người chê thì cũng chê đến cùng, cho ông là xuyên tạc lịch sử, báng bổ thần thánh, đi ngược truyền thống đạo lý của dân tộc.
Sự đón nhận của độc giả
Sự ra đi của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp vào tháng 3 năm 2021 để lại niềm tiếc nuối khôn nguôi trong lòng bao thế hệ bạn đọc và nhiều thế hệ nhà văn hôm nay. Điều này chứng tỏ rằng bất chấp những tranh cãi về mặt lý luận, tác phẩm của ông đã thực sự chạm đến trái tim người đọc. Văn chương của Nguyễn Huy Thiệp đã đọc thì không thể rời mắt, mỗi câu, mỗi từ đều tròn trịa, không thừa, không thiếu. Ông viết về những vấn đề của cuộc sống xã hội mà trước đó chưa ai nói, bằng cách viết và bút pháp rất riêng biệt.
Nhà văn Nguyễn Trí chia sẻ: Một số tác phẩm của ông đi vào đầu tôi một cách tự nhiên, đọc xong gần như tôi đã thuộc lòng. Lời chia sẻ này phản ánh sức hấp dẫn đặc biệt của văn chương Nguyễn Huy Thiệp. Tác phẩm của ông không chỉ được đọc một lần mà còn được nhớ lâu, được suy ngẫm và trở thành một phần trong tâm hồn người đọc. Điều này chứng tỏ giá trị nghệ thuật cao và sức sống lâu dài của tác phẩm.
Độc giả đặc biệt ấn tượng với khả năng xây dựng nhân vật và tình tiết của Nguyễn Huy Thiệp. Ông có thể tạo ra những nhân vật sống động, có chiều sâu tâm lý phức tạp trong những câu chuyện ngắn gọn. Mỗi tác phẩm của ông đều mang lại cho người đọc những cảm xúc mạnh mẽ và những suy tư sâu sắc về cuộc sống. Đây chính là điều làm nên sức hút đặc biệt của văn chương Nguyễn Huy Thiệp.
Đánh giá của giới chuyên môn
Theo nhà văn Bùi Quang Tú: Cha tôi thường nói Nguyễn Huy Thiệp có bút pháp lạnh. Trong dòng chảy văn học hậu chiến, nhiều nhà văn đang khai thác đề tài chiến tranh thì Nguyễn Huy Thiệp lại in khá đậm nét về đề tài nông thôn và những người lao động. Tác phẩm của ông chủ yếu lên án cái xấu, cái ác, khơi gợi niềm tin, sự hướng thiện. Chính cái nhìn mạnh mẽ, quyết liệt về xã hội ấy đã tạo nên sự đổi mới trong văn chương của ông.
Bút pháp lạnh ở đây được hiểu là cách nhìn khách quan, không cảm tính, có phần cứng rắn đối với thực tại. Nguyễn Huy Thiệp không viết theo lối lãng mạn hóa cuộc sống mà nhìn thẳng vào những mặt trái, những mâu thuẫn để từ đó đưa ra những bài học nhân văn sâu sắc. Điều này tạo nên một phong cách độc đáo, khác biệt so với xu hướng chung của văn học lúc bấy giờ.
Giới chuyên môn đánh giá cao khả năng kết cấu tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp. Phong cách thể hiện truyện ngắn giống như cách bố cục của một họa sỹ tài ba, xếp đặt những mảng, những khối khác nhau bên cạnh nhau theo một trật tự nhất định. Những đoạn ông miêu tả hay kể lại câu chuyện thật ngắn gọn, tiết kiệm từ đến mức tối đa, nhưng đó lại là ngôn ngữ chắt lọc làm nên một lực hấp dẫn làm người đọc vừa say mê vừa choáng váng.
Đánh giá về quan niệm văn chương
Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp được đánh giá là một nhà văn hiện đại, có thái độ tự giác nghề nghiệp cao. Ông trình bày không mệt mỏi những quan niệm văn chương của mình thông qua các tiểu luận và sáng tác, ông luôn độc đáo khi diển giải bản chất, chức năng của văn chương và lao động khó nhọc của nhà văn. Nguyễn Huy Thiệp không xa rời truyền thống Chân – Thiện – Mỹ của văn chương nhân loại, ông chỉ giải thích những phẩm chất đó theo cách thức của riêng ông.
Theo quan niệm của Nguyễn Huy Thiệp, văn học là khoa học về con người. Ông cho rằng văn chương có nhiệm vụ _thôi thúc, đánh thức tất cả tiềm năng con người trong họ và cảnh tỉnh rằng: Này! Sống thế nào thì sống, sống như thế khổ lắm, nhục lắm, sống như thế đểu lắm, khốn nạn lắm… Mau mau lên, sắp hết đời rồi. Quan niệm này thể hiện rõ sứ mệnh nhân văn mà ông gắn liền với hoạt động sáng tác văn học.
Ông cũng nhấn mạnh rằng những nhà văn giỏi bao giờ cũng có một chút muối rắc đâu đó trên từng trang viết. Muối ở đây được hiểu là những tư tưởng và tình cảm lớn mạnh, cao cả, là lòng tín ngưỡng với sự sống, là sự hướng thượng. Đây chính là điều làm nên giá trị đặc biệt của tác phẩm Nguyễn Huy Thiệp – luôn có những thông điệp sâu sắc về cuộc sống và con người ẩn sau những câu chuyện tưởng chừng giản dị.
Kết luận
Nguyễn Huy Thiệp (1950 – 2021) thực sự là một ngôi sao sáng của văn học Việt Nam đương đại. Với hơn 50 truyện ngắn, 10 vở kịch và nhiều tác phẩm khác, ông đã tạo nên một hiện tượng độc đáo trong nền văn học nước nhà. Tác phẩm của ông không chỉ gây ấn tượng mạnh với độc giả trong nước mà còn được dịch ra nhiều thứ tiếng và nhận được sự công nhận của cộng đồng quốc tế.
Dù gây tranh cãi nhưng không thể phủ nhận rằng Nguyễn Huy Thiệp đã mở ra một hướng đi mới cho văn học Việt Nam, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học dân tộc và nâng cao vị thế của văn học Việt Nam trên trường quốc tế. Tác phẩm của ông sẽ mãi là nguồn cảm hứng cho những thế hệ nhà văn sau và là tài sản quý báu của nền văn học Việt Nam.
Các tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp:
– Tướng về hưu.
– Không có vua.
– Con gái thủy thần.
– Kiếm sắc.
– Vàng lửa.
– Phẩm tiết.
– Tiểu Long Nữ.
– Giăng lưới bắt chim.
– Trái tim hổ.
– Chuyện tình kể trong đêm mưa.
– Sói trả thù.
– Nàng Sinh.
– Chú Hoạt tôi.
– Tâm hồn mẹ.
– Vết trượt.
– Xuân Hồng.
– Như những ngọn gió.
– Mưa Nhã Nam.
– Suối nhỏ êm dịu.
– Gạ tình lấy điểm.
– Mổ nhà văn.
– Trò chuyện với hoa thủy tiên và những nhầm lẫn của nhà văn.
– Võ lâm ngoại sử.
– Tội ác, tình yêu và trừng phạt.
– Hạc vừa bay vừa kêu thảng thốt.
– Giọt máu.
– Trương Chi.
– Cún.
– Sang sông.
– Nhà osin.
– Đến bờ bên kia.
– Còn lại tình yêu.
– Nhà tiên tri.
– Hoa sen nở ngày 29 tháng 4.
